I-мавзу. Кириш. "Стандартлаштириш асослари" фанининг иқтисодиётдаги ўрни ва аҳамияти. Стандартлаштиришнинг қисқача тарихи

Геометрик прогрессия – сонлар қатори бўлиб, бунда навбатдаги ҳар бир сон ўзидан олдинги сонни прогрессия махражи деб аталувчи бир соннинг ўзига кўпайтириш йўли билан олинади.
Масалан, R5 қатор прогрессиясининг махражи ==1,6. Бунда:
Асосий қаторлар
R5 (1,00; 1,60; 2,50; 4,00 …) қатори учун  =
R10 (1,00; 1,25; 1,60; 2,00 …) қатори учун  =
R20 (1,00; 1,12; 1,25; 140; …) қатори учун  =
R40 (1,00; 1,06; 1,12; 1,18 …) қатори учун  =
Қўшимча қатор
R80 (1,00; 1,03; 1.06; 1,09 …) қатори учун  =
R160 (1,00; 1,015; 1,03; 1,045 …) учун  =
Афзал сонларнинг барча қаторларида яхлитланган 3.15 сон бор, бу тахминан =3,14 га тенг. Бинобарин диаметри афзал сон бўлган айлана узунлиги ва доира майдони ҳам афзал сонлар бўлади. R40 қатор асинхрон двигателларнинг айланиш частоталари бўлмиш 375, 750, 1500, 3000 афзал рақамларни ўз ичига олади.
Афзал сонлар қатори ИСО тавсиялари асосида ГОСТ 8032 стандарти билан меъёрланган. Ушбу стандарт бўйича тўрта асосий (R5, R10, R20, R40) ва иккта қўшимча (R80, R160) ўнлик афзал сонлар қатори белгиланган бўлиб фақат алоҳида техник асосланган ҳолатларда қўллашга рухсат этилади.
Булар кичик томондан ва катта томондаги тугалланмас қийматлар бўлиб ҳисобланади. Катталаштириш ёки кичиклаштириш йўналишида ўлчамлар ёки параметрларнинг чегараланмаган ўзгаришига рухсат этилган.
Афзал сонлар қаторининг рақами ўнлик оралиқ (1 дан 10гача)даги қатор элементлари миқдорини кўрсатади. Бунда 1,00 сони ўнлик оралиқда кирмасдан фақат (0,10 дан 1,00гача) ўнлик оралиққа ўтишдаги якунловчи сон бўлиб хизмат қилади.
Афзал сонлар қаторини микропроцессор ёки процессорларнинг ўлчамларини белгиланиши мисолида кўрамиз. Бу қурилма компьютер ишини бошқариш, барча ҳисоб-китоблар ва буйруқларни бажарилишини таъминлайди. У кичкина, туртбурчак электрон схема секундига бир неча юз миллион амалларни бажаради (11.4-расм).

5.4-расм. Компьютер микропроцессорининг умумий кўриниши.

Унинг тезлиги Мегагерцларда ҳисобланади ва процессор номидан кейин ёзилади, масалан, Pentium 700.

Геометрик прогрессиянинг график чизмаси 11.5-расмда келитирилган.