I-мавзу. Кириш. "Стандартлаштириш асослари" фанининг иқтисодиётдаги ўрни ва аҳамияти. Стандартлаштиришнинг қисқача тарихи

5.6-расм. Компьютернинг тезкор хотира микросхемалари.

Компьютер ўчирилгандан кейин шу хотирадаги маълумотлар йўқотилади бунг хотира ҳажми 16 – 32 – 64 – 128 – 256 – 512 - 1024 Мб ўлчамларда бўлиши геометрик прогрессия қонунияти бўйича компьютернинг тезлик даражасини қисман белгилайди.

Мақбул сонлар қаторининг геометрик тасвирларини расмларда келитирлиган мисоллар тариқасида кўриб чиқайлик. Булар қуйидагича:
Геометрик прогрессия бўйича 3,15 – 50 қатор учун φ=1,6 (5.7-расмда келтирилган).



5.7-расм. Геометрик прогрессиянинг график тасвири.
Арифметик прогрессия бўйича 3,15 – 50 қатор учун d=7,81 (5.8-расмда келтирилган).

5.8-расм. Арифметик прогрессиянинг график тасвири.


VI-мавзу. Стандартлаштиришнинг методологик (услубий) асослари
6.1 Стандартлаштириш усуллари

Стандартлаштиришнинг кенг тарқалган усуллари сифатида бирхиллаштиришни, агрегатлаштиришни ва турлашни олишимиз мумкин. Айнан шу усуллар ёрдамида ўзаро алмашувчанликни таъминлаш мумкин. Энди шу усулларни бирма-бир кўриб чиқайлик.

Стандартлаштириш бўйича фаолият мураккаб ва кўп қирралидир. Юқори сифатли стандартлаштиришга эришиш бир қатор усуллардан фойдаланишга мўлжалланган.
Метод (усул) (грекчадан «methodos») – аниқланган масалани ҳал этишда назарий ёки амалий тадқиқотларни қабул қилиш, қўллаш, йўлидир. Метод – бу кўп маротабали такрорланишлар учун олдиндан режалаштирилган ва мақбул бўлган муракаб фаолиятни бажариш йўлидир.
Стандартлаштиришда қуйидаги комплекс метод (усул)лардан фойдаланилади:
- фалсафий;
- умум илмий;
- махсус.
1. Фалсафий усуллар
Бунга қуйидагилар тааллуқлидир:
- тенг ҳуқуқлилик усули – назарий тадқиқотларнинг илмий усули бўлиб, ўзида объект тўғрисидаги абстракдан, муайян ҳамма томонлама ўрганишга ҳаракат қилинган фикрларни ифода этади;
- тарихий усул – вақт бўйича ўзгарувиш ва ривожланишга фаолият сифатида имкон беришга мансуб усул;
- мантиқий усул – турли назариялар маълумотларидан келиб чиқиб ишончли билимни кафолатловчи, мантиқий алоқадорликни ва муносабатни аниқлайди.