I mavzu. «Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanining maqsadi va vazifalari

Yana bir marta qaytaramiz!
1. Tadqiqotchi birlamchi va ikkilamchi shakllarda namoyon bo‘ladigan axborot bilan 
ishlaydi. Kuzatishda birlamchi axborot, matnda tahlil qilish uchun keltirilgan ma’lumot 
ikkilamchi axborot shaklida hosil bo‘ladi. 
2. Axborot har qanday o‘z-o‘zini tashkillashtiradigan tizimning aloqa, ta’sir o‘tkazish, 
strukturani tiklash funksiyalarini amalga oshiradigan xossadir. Fan ham shunday tizim qatoriga 
kiradi. 
3. Insoniyat yaratgan axborot olamini bitta jabhasi ilmiy axborot qatlamidir. Ilmiy 
axborot tadqiqot faoliyatini quroli, vositasi, zaminidir. 
4. Bilish axborotni qabul qilish va qayta ishlashga asoslanadi. Bilim va axborot aynan 
emas, ular bir-biridan farq qiladi. 
5. Axborot bilan ishlashni uslubiy qoidalari mavjud: 1) axborot bilan ishlash uquvini 
shakllantirish; 2) axborot tizimlari to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘lish; 3) axborot 
manbalarini mumkin qadar to‘liq bilish va boshqalar. 
6. Tadqiqotchini ixtiyorida turli xil axborot texnologiyasi tizimlari va manbalari 
mavjud. Ulardan foydalana bilish ilmiy tadqiqot faoliyati samaradorligini oshiradi. 
7. Axborot manbalaridan foydalanishda birlamchi va ikkilamchi hujjatli axborot 
manbalarini, chop etilgan va qo‘lyozma huquqiqa bo‘lgan (hisobotlar, dissertatsiya 
avtoriferatlari) ishlari farqlash kerak. 
8. Axborotni izlashdan oldin bibliografik manbalarni aniqlashga, uni qanday tartibda 
o‘rganish va axborot bilan ishlash sxemasini ishlab chiqishga e’tibor berish lozim. 
9. Axborot va faktni bir-biridan farqlash kerak. Belgilarda ifodalangan, aloqa kanaliga 
uzatilgan bilim, fakt axborotga aylanadi va aksincha, tadqiqot uchun ajratib olingan, tahlil 
qilinayotgan axborot faktga aylanadi. Faqat yangilik, ishonchli bo‘lish va aniqlik kabi sifat 
belgilariga ega bo‘lgan fakt ilmiy fakt bo‘lishi mumkin. 
10. Statistik ko‘rinishga ega bo‘lgan faktlarda noaniqlik, xatolik uchrashishi mumkin. 
Bunday holatda ularni aniqlash va tuzatishga yordam beradigan matematik usul ishlab chiqiladi. 
11. Faktlarni tahlil qilish, olingan bilimlarni umumlashtirish nazariy qoida va xulosalarni 
ishlab chiqish, nazariy umumlashmalar esa faktlarga yangicha yondashish, ularni yangicha talqin 
qilish imkoniyatini beradi. 
12. Ilmiy adabiyot bilan ishlashni uslubiy qoidalari va yondashuvlari mavjud bo‘lib, 
ularni bilish tadqiqotchi oldiga qo‘yilgan muhim talablardan biridir. 

---

13. Ilmiy asar bilan tanishishni asar haqidagi ma’lumotlarni (nomi, muallifi, chop 
qilingan joyi va vaqti, annotatsiyasi, mundarijasi va boshqalar) bilish, u bilan ishlash rejasi va 
shaklini tuzib chiqishdan boshlash kerak. 
14. Vaziyatga qarab asarni tez, ko‘z yugurtirish qabilida o‘qish yoki diqqat bilan 
o‘rganish, konspekt yozish taktikasi tanlanadi. Ikkinchi yondashuvda asarda keltirilgan tahliliy 
talqinlarga, fikr izchilligi, tushuncha va g‘oyalarni asoslanganligiga alohida e’tibor beriladi.