I mavzu. «Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanining maqsadi va vazifalari

Yana bir marta qaytaramiz! 
1. Fanda ijodiyot yangi g‘oyalar va nazariyalarni ishlab chiqishga, texnika va texnologik 
tizimlarni loyihalashtirish yaratish va tatbiq qilishga qaratilgan intellektual faoliyatdir. 
2. Sohalariga qarab yangilikni yaratish ijtimoiy, ilmiy, badiiy va boshqa turlarga bo‘linadi. 
Yangilik ochilsa, u birinchi marta kuzatish ob’ektiga aylansa-kashfiyot hosil bo‘ladi, agarda 
oldin mavjud bo‘lmagan tuzilma yaratilsa, unda ixtiro iujudga keladi. 
3. Ilmiy tadqiqotda davriy, muntazam qaytariluvchi va betakror yaratish, yangi tasavvurlarni 
ishlab chiqish jarayonlari mavjud. Ijodiyot ilmiy tadqiqotni barcha bosqichlarida namoyon 
bo‘lishi mumkin. Masalan, muammoni yangicha qo‘yish, natijalarni yangi usulda 
umumlashtirish va hokazo. 
4. Tafakkurni ikkita-ratsional (aqliy-mantiqiy) va noratsional (noongli, ong osti) turlari 
mavjud. 

---

 Tafakkurni o‘zi oliy ruhiy jarayon bo‘lib, voqelikni bilish, ya’ni, ifodalash, tushunish va 
o‘zlashtirishni ma’naviy (ideal) shaklidir. 
5. Tafakkurning ratsional, aqliy-mantiqiy jihatlari tadqiqotda mantiq qoidalariga, ilmiylik 
normalari asosida izlanishlar olib borishda namoyon bo‘ladi. Qachonki, ong osti jarayonlar, 
intuitsiya, tasavvurlar ishga tushganida tafakkurning noratsional, noongli hislatlari harakatga 
keladi. Har ikkila hislat - aqliy – mantiqiy va noongli, intuitiv fikrlash qizg‘in olib boriladigan 
tadqiqotlarda yaratuvchanlikni namoyon etadi. (1-rasm) 
6. Tadqiqotchilik faoliyatida izlanish samaradorligi, birinchidan, mantiq va metodologik 
qoidalariga qanchalik rioya qilinishiga bog‘liq bo‘lsa, ikkinchidan, noratsional tafakkur 
imkoniyatlaridan foydalanish ko‘lami bilan belgilanadi. 
7. Tadqiqotda ikkita sikl- 1) tadqiqot rejasida belgilangan izlanish bosqichlari; 2) ilmiy-
ijodning davriy bosqichlari mavjud. 
8. Ilmiy ijodiyotning ikkinchi (inkubatsion davr) va uchinchi (insayt) sikllari hal qiluvchi 
bosqichlaridir. Shu bosqichlarda kashfiyotning chaqnoqlari, yechim matritsalari hosil bo‘ladi. 
9. Ham aqliy-mantiqiy fikrlash, ham noratsional tafakkur faolligi jarayonida namoyon 
bo‘ladigan ijod qilish dinamikasi va ko‘lami tadqiqotchi tafakkuri teranligi, uning muntazam va 
jiddiy mehnat qilishi bilan belgilanadi. 

---