I мавзу. Ижтимоий соҳа иқтисодиёти фанининг мазмуни, ўрни ва хусусиятлари Режа: 1

олий ёки ўрта махсус таълимга
эгадирлар. 
Масалан: тиббиёт соҳаларида, маориф соҳасида, маданият ва саънат 
соҳасида. Шунинг учун таълим даражаси бўйича ижтимоий соҳа 
тармоқларида банд бўлган мутаҳасислар умуман миллий иқтисодиётда банд 
бўлган мутаҳасисларга нисбатан юқорироқ. 
Бозор муносабатларини ривожлантириш билан хусусий мулкнинг роли 
тобора ошиб бормоқда. Асосий фондлар қиймат шакли асосан асосий 
фондларнинг структураси ҳисоб-китобларда қўлланилади. Масалан, 2010 
йилда ноишлаб чиқариш соҳанинг асосий фондларда уй-жой коммунал 
хўжалигини асосий фондлари 30 фоизни ташкил этади, аҳолига маиший 
хизмат кўрсатиш тармоқларининг асосий фондлари 11 фоизни, маориф ва 
тиббиётни 16 фоиз фан, маданият ва бошқа тармоқларнинг асосий фондлари 
11 фоизни ташкил этади. Асосий фондларни ишлатиш жараёнида уларни 
жисмоний томондан эскириши ва фан-техника таррақиетини ривожлантириш 
натижасида маънавий эскиришни беради. Ноишлаб чиқариш соҳасидаги 
асосий фондлар учун жисмоний томонидан эскириши кўпроқ даражада 
бўлади. Асосий фондларнинг тикланиши асосан иккита йўналиш бўйича 
олиб борилади. 
Капитал ва жорий ремонт орқали жорий ремонт кўпинча корхона ва 
муассасаларнинг ҳисобига ўтказилади, капитал ремонт эса қисман бюджет 
маблағлари ҳисобига ўтказилади. Асосий фондларни қуриш учун керак 
бўлган капитал маблағларнинг манбаалари қуйидагилар: давлат бюджети; 
давлат кредити; ижтимоий соҳаларнинг фойдаси аҳоли даромадлари ва 
хорижий инвестициялардир. 
5. Ижтимоий бозор иқтисодиёти моделининг моҳияти 

---

Давлатнинг ижтимоий сиёсати кенг маънода ҳукуматнинг ҳар қандай 
ҳаракатини ўзига киритади ва уларнинг ҳар бириси у ёки бу маънода 
ижтимоий аҳамият касб этади ҳамда бу давлатнинг ижтимоий сиёсатига 
киритилиши мумкин, унинг ижтимоий – иқтисодий, ижтимоий – сиёсий, 
ижтимоий ва бошқа тизимларини айтиш мумкин. Ижтимоий бозор
иқтисодиёти моделинингасосий жиҳати бу аҳолини кучли ижтимоий 
қилишга қаратилгандир. Скандинавия давлатлари асосан худди шундай 
ижтимоий сиёсат юритади. 
Давлат ва жамиятнинг ижтимоий масалалар ечимига қаратилган 
фаолиятининг мослиги, бошқача қилиб айтганда, барча ижтимоий 
дастурларнинг мослигини ижтимоий соҳа деб тушунишади.. Шунингдек, 
ижтимоий 
эҳсонларни 
амалга 
оширувчи 
давлат 
ва 
жамият 
ташкилотларининг, мактаб, ўқув юртлари, касалхоналар, театрлар, меҳнат 
бўлимлари, энергия тармоқлари, сув, газ тармоқлари ва бошқалар, яъни 
давлат қўлидаги ижтимоий инфратузилма. 
Ижтимоий соха ёки мажмуа у атамани кенг маънода тушунишда «давлат 
ташкилотлари» соханинг ва «нотижорат» уй хўжаликларига хизмат қилувчи 
ташкилотлар соханинг бир қисмини қамраб олади. 
Бундан ташқари, ижтимоий соха давлатнинг ижтимоий дастурларини 
ҳам қамраб олади ва шунинг билан унинг иқтисодий салоҳияти икки 
тарафлама ифодага эга бўлади:
-бир томондан, бу аҳолининг эҳтиёжларини қондириш учун ишлайдиган 
давлат мулки, бошқа томондан ижтимоий дастурларни ишлаб чиқариш ва 
амалга ошириш бюджет ҳаражатлари. 
Ижтимоий 
хизматларнинг 
ривожланиши 
инсоний 
капитални 
инвестициялаш ҳисобланади, шахснинг ишлаб чиқариш ва рухий 
салохиятини қўллаб – қувватлаш ва ривожлантириш, ижтимоий 
дастурларидек, у солиқ тушумидан молиялаштирилиб, эхсон хисобланмайди, 
вақт ўтиши билан бепул хизмат истеъмолчилари бу ҳаражатларни 
тўлдирадилар. 

---