I mavzu: hayot faoliyati xavfsizligining

Hayot faoliyati xavfsizligi – insonni har qanday muhitdagi faoliyatida uning xavfsizligi va sog‘ligini ta’minlovchi, xavfli va zararli omillardan himoya qiluvchi amaliyot va nazariyani qamrab olgan ilmiy bilimlar majmuidir.
Hayot faoliyati xavfsizligi fani – har bir odamga xavf soluvchi umumiy xavf-hatarlar va odamning turli hayot sharoitlarida ulardan himoyalanishning turli vositalarini o‘rganadi.
Hayot faoliyati xavfsizligi fani - inson va uning salomatligi uchun xavfsiz mehnat sharoitini ta’minlashga qaratilgan texnikaviy, sanitar-gigienik va huquqiy tadbirlar majmuidir.
Bu fan xavfsizlikning maxsus muammolarini hal qilmaydi. Bu ilmiy-uslubiy fan bo‘lib, xavfsizlikning maxsus fanlari uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
HFX masalalari bilan qadim zamonlardan beri ko‘p ulug‘ allomalar shug‘ullanib kelishgan. Masalan, Gippokrat, Aristotel, Agrikola, M.V.Lomonosov, Kirpichev V.L., Nikolskiylar ham xavfsizlik muammosi bilan shug‘ullanganlar.
Ulug‘ o‘zbek hakimi Abu Ali Ibn Sino o‘z ishlari bilan gigiena faniga asos solgan. Ibn Sino o‘z davrida ilm-fanning deyarli barcha sohasida chuqur izlanishlar yozib qoldirgan qomusiy olimdir. Uning falsafa, mantiq, tibbiyot, gigiena, kimyo, fizika, astronomiya, matematika, musiqa, adabiyot, tilshunoslik va boshqa sohalarga bag‘ishlangan 450 dan ortiq asar yaratgani haqida ma’lumotlar bor.
Tabobat tarixida birinchi bo‘lib Ibn Sino vabo bilan o‘latni farqlagan, yuqumli kasalliklarga chalingan bemorlarni boshqalardan ajratish g‘oyasini ilgari surgan.


Hayot faoliyati xavfsizligi fanining tarkibi, maqsad va vazifalari.

Hayot faoliyati xavfsizligi fani 3 ta mustaqil fan asosida tashkil topgan bo‘lib, bular:

1. 
   Atrof-muhitni muhofaza qilish - insonni o‘rab turgan atrof-muhitni, atmosfera havosi, suv va tuproqni zararlovchi omillarni, ularning hususiyatlarini, ifloslantiruvchi ta’sirlar miqdorini kamaytirish yoki umuman yo‘qotish usullari ko‘riladi.
   
2. 
   Mehnatni muhofaza qilish - insonlarga mehnat faoliyati jarayonida yuzaga keladigan zararli va xavfli omillardan saqlanish qoidalarini, qo‘llaniladigan vositalarni hamda ishlovchilar uchun qulay sanitariya-gigiena sharoitlarini yaratishdan iborat.
   
3. 
   Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi - tabiiy, texnogen, ekologik va ijtimoiy tusdagi favqulodda vaziyatlarni, ularga sabab bo‘luvchi omillarni, xususiyatlarini, keltiradigan talafotlarni va ulardan himoyalanish qoidalarini o‘rganadi.
   

Hayot faoliyati xavfsizligi fanining maqsadi va asosiy vazifasi iqtisodiy masalalarni atrof-muhitni muhofaza qilish bilan chambarchas bog‘langan holda olib borishdir. Fanning vazifalari quyidagilardan iborat:

1. 
   Mehnat faoliyati xavfsizligi talabi bo‘yicha huquqiy savodxonlikka
   

o‘rgatish.

2. 
   Mehat faoliyati xavfsizligi bo‘yicha yo‘l-yo‘riq berish va yo‘riqnomalar
   

tayyorlash.

3. 
   Mehnat shartnomasi tushunchalari va unda mehnatni muhofaza qilish
   

tamoyillarini o‘rganish.

4. 
   Mutaxassisni ishlab chiqarish sharoiti bilan organizm faoliyatini o‘zaro ta’sir
   

etish jarayonlarini o‘rganishni nazariy va amaliy tomondan tayyorlash.

5. 
   Mehnat qonunchiligi, yoshlar va ayollar mehnati, jarohatlanish, baxtsiz
   

hodisa sabablari va uni bartaraf qilish yo‘llari, kishi organizmiga yorug‘lik
energiyasi, issiqlik, shovqin va tebranishlar ta’sirini o‘rganish.

6. 
   Mehnat sharoitini, undagi ta’sir etuvchi omillarni o‘rganish, ularga baho
   

berish uslublarini egallash, ish sharoitini sog‘lomlashtirish tadbir-choralarni
ishlab chiqish.

7. 
   Mehnat faoliyati davrida ish qobiliyatini o‘rganish uslublarini egallash va
   

ishlab chiqarish jarayonida charchashning oldini olish tadbirlarini ishlab
chiqish.

8. 
   Umumiy va kasb kasalliklari kelib chiqishining oldini olish hamda
   

ishlab chiqarish unumdorligini oshirish maqsadida barcha chora-tadbirlarni
ishlab chiqish.

9. 
   Mehnat faoliyati xavfsizligini o‘rganishda ma’naviy-ma’rifiy va tarbiyaviy
   

omillarning ahamiyatini o‘rgatish.

10. 
    Yaratuvchanlik va bunyodkorlikda mehnatni muhofaza qilishga doir xavfsizlik talablarini o‘rgatish.
    
11. 
    Yong‘in va elektr xavfsizlik talablarini o‘rganish.
    

Hayot faoliyati xavfsizligi fani odamga tahdid qiluvchi xavf-xatar turlarini va odamning turli hayot sharoitlarida ulardan himoyalanish vositalarini o‘rganadi. Xavf-xatar hayotiy faoliyat xavfsizligining markaziy tushunchasi bo‘lib, odam sog‘lig‘iga bevosita yoki boshqa yo‘llar bilan zarar etkazmaydigan, ya’ni ko‘ngilsiz hodisalar, oqibat yaratuvchilar tushuniladi.
Hayot faoliyati xavfsizligi fani quyidagi masalalarni ko‘rib chiqadi:
1. Maishiy muhitdagi xavfsizlik;
2. Ishlab chiqarishdagi xavfsizlik;
3. Shahar muhitidagi xavfsizlik;
4. Atrof-muhitdagi xavfsizlik;
5. Tinchlik va urush vaqtida favqulodda holatlardagi xavfsizlik (2-rasm).