I ma’ruza: Kompyuter kommunikasiyalari: kommunikasion kanal va aloqa prosessori

Kommutasiyalanadigan 
kanallar axborotni faqat uzatish vaqtiga alohida 
uchastkalar (segmentlardan) tuziladi; uzatish tugagandan keyin bunday kanal tugatiladi ( 
ajratiladi ). 

Kommutasiyalanmaydigan (ajratilgan) 
kanallar uzoq, vaqtga tuziladi va 
uzunligi, xalaqitlardan himoyalanganligi, ma‘lumotni o‘tkazish qobiliyati bo‘yicha 
doimiy tavsiflarga еga bo‘ladi. 
Ma‘muriy-boshqaruv aloqa tizimlarida ko‘pincha еlektr simli aloqa kanalidan 
foydalaniladi. 
O‘tkazish qobiliyati bo‘yicha quyidagi aloqa kanallari bo‘lishi mumkin: 
• past tezlikli, 
ularda axborotni uzatish tezligi 50 dan 200 bit/s gacha; bu ham 
kommutaciyalanadigan (abonentli telegraflar), ham kommutaciyalanmaydigan 
telegraf 
aloqa kanallari; 
• o‟rtacha tezlikli, 
ularda analogli 
(telefon) 
aloqa kanallaridan foydalaniladi; ularda 
uzatish tezligi 300 dan 9600 bit/s gacha, telegraf va telefoniya bo‘yicha Xaqaro maslaxat 
qo‘mitasining yangi V.32-V.34 standartlarida еsa 14400 dan 56000 bit/s gacha; 
• yuqori tezlikli (keng qutbli), 
ular axborot uzatish tezligi 56000 bit/s dan yuqori 
bo‘lishini ta‘minlaydi. 
1.1. Kompyuter to„rlari va ularning turlari. 
Kompyuter tarmoqlarining paydo bo‘lish sabablaridan biri resurslaridan 
hamkorlikda foydalanish, alohida kompyuter imkoniyatini kengaytirishdir. Tarmoq orqali 
foydalanuvchilar bir vaqtning o‘zida bir xil ma‘lumot va fayl nusxalari, amaliy dasturlar 
bilan ishlashi mumkin. Bu holat axborot tashuvchilardagi joyni tejaydi. Bundan tashqari, 
printer, skaner, modem, lazer disklar majmuining birgalikda ishlatilishi qo‘shimcha 
mablag‘ni asraydi. 
Tarmoqdan foydalanganda axborotni saqlash ishonchliligi ortadi, chunki juda 
oddiy usulda qimmatli axborotlarni qayta nusxalash mumkin va alohida foydalanuvchilar 
o‘rtasida axborot almashish engillashtiriladi. Tarmoq foydalanuvchilar so‘rovini 
mujassamlashtiradi, bir vaqtning o‘zida axborotdan ko‘plab mijozlar foydalanish 
imkonini beradi. 

---

8 
Apparat qurilmalari va tarmoq dastur ta‘minoti orqali o‘zaro bir-birlari bilan 
hamohang ishlay oladigan kompyuterlar majmuiga