И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

Ford Motor Cо компанияси янги автомобилларни лойиҳалаштиришнинг 
трансконтинентал моделини татбиқ этган. Юқори ўтказиш қобилиятига эга 
компьютер тармоғи ва автоматлаштирилган лойиҳалаштириш тизими (SAD)дан 
фойдаланиб, компания дизайнерлари Дантон (Буюк Британия)да ―Мустанг‖нинг 
янги моделини ишлаб чиқишга киришганлар. Бунда ишда Диборн (Мичиган 
штати), Япония ва Австралиядан дизайнерлар иштирок этганлар. 
Жисмоний моделни Италияда ишловчи муҳандислар яратганлар. Ҳозир 
компания шундай усул билан автомобилларнинг янги моделини ишлаб 
чиқмоқда ва ходимлар ўртасидаги алоқалар учун веб-технологиялардан 
фойдалана бошлади. 
Киберкорпорацияда ишчи оқимларни қайтадан ташкил қилиш ҳам содир 
бўлмоқда. Ахборот тизимлари аста-секин қўл меҳнатининг автомат-
лаштирилган жараѐнлар билан алмашишига олиб келмоқда. Бундай ечим 
кўпгина компанияларда кўпгина операциялар, айниқса, ―қоғозли‖ иш билан 
боғлиқлик қийматини қисқартирган. Электрон жараѐнларни осонлик билан 
бошқариш мумкинлиги сабабли, кўпгина фирмалар нафақат маблағларни 
тежаган, балки мижозларга хизмат кўрсатишнинг сифатини оширган. Масалан, 
суғурта компаниялари суғурта шартномасини расмийлаштириш вақтини бир 
неча ҳафтадан бир неча кунгача қисқартира олган. 
Меҳнат жараѐнларини қайта қуриш ташкилот иши самарадорлигига 
кучли таъсир кўрсатиши ва ҳатто янги ташкилий тузилмалар, товар ва 
хизматлар юзага келишига сабаб бўлиши мумкин.
Ташкилий тузилмадаги юқорида кўрсатилган ўзгаришлар ташкилотлар
мослашувчанлигини ошишига олиб келади. Компаниялар ―мослашувчанлиги‖ – 
бозор вазиятлари ва рақибларнинг ҳаракатидаги ўзгаришларга эътибор қаратиш 
усулини ошириш учун коммуникация технологияларидан фойдаланиши 
мумкин. Ахборот тизимлари ҳам йирик ва ҳам кичик ташкилоатларнинг 

---

17 
эгилувчанлигини ошириш ва корхоналар ўлчамлари билан боғлиқ баъзи 
чекловлардан қочиш имконини беради. 2.1-жадвалда кичик фирмаларга 
ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда ―йирикларча ўйнаш‖, йирик
фирмаларга эса кичиклар сингари эгилувчан бўлиш имконини беради. Кичик 
корхоналарга бу ҳолатда бир неча менежерлар, клерклар ва ишчилар етарли 
бўлиб, улар компьютерлардан фойдаланиб, ишнинг катта ҳажмини 
бажарадилар.
Масалан, Торонтода электрон ва компьютер деталларини сотувчи 
Канаданинг Beamssope компанияси Ingram Misro Ins. ва Merisel Ins. каби 
гигантлар билан самарали рақобат қилади. Beamssope Onlineнинг буюртмаларни 
расмийлаштириш тизими мижозларга суткасига 24 соат хизмат кўрсатишга 
имкон беради.