И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

1.4. Рақамли корхона тушунчаси 
Рақамли корхона – ахборот технологияларидан жадал фойдаланувчи 
корхона бўлиб, улар ХХ асрнинг 90-йиллари ўрталарида тижоратда пайдо 
бўлган. Уларнинг юзага келиши ташкилотларнинг тузилма ва фаолиятини 
ўзгартириб юборди ҳамда жамиятда рақамли фаолият юритиш имкониятини 
яратди. Рақамли корхона бир нечта кўрсаткичлар бўйича аниқланиши мумкин. 
Масалан, рақамли корхонада мижозлар, етказиб берувчилар ва ходимлар 
ўртасидаги барча фаолият алоқалари электрон шаклда амалга оширилади. 
Асосий иш юзасидан олиб борилувчи жараѐнлар ташкилот ѐки 
ташкилотлараро мавжуд тармоқ орқали амалга оширилади. Ушбу иш юзасидан 
олиб борилувчи жараѐнлар маҳсулотларни ишлаб чиқариш ѐки хизмат 
кўрсатишга қаратилган ва мувофиқлаштирилган бўлади. Ташкилот ўз 
фаолиятини амалга оширувчи йўллар, масалан, янги буюмни ишлаб чиқиш, 
буюртмаларни ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, ходимни ишга қабул қилиш 
ташкилот рақабатбардошлигининг манбалари ҳисобланади.
Бу рақамли ташкилотларда барча муҳим ресурслар – инсон, молиявий 
ҳамда интеллектуал ресурсларни бошқариш электрон воситалар орқали амалга 
оширилади. Исталган рақамли корхонада муҳим ва бошқарув қарорларига 
тегишли ахборотларга зарур вақт ва жойда эга бўлиш мумкин. Корхонанинг 
электрон рақамли бўлганлиги сабабли анъанавий корхоналарга нисбатан ташқи 
муҳитдаги таъсири тез аниқланади, шунингдек, ушбу ахборотлашган асрда 

---

11 
самарали ва унумли фаолият юритиш имконини беради. Рақамли 
корхоналарнинг 
халқаро 
ташкилотлардаги 
ғайриодатий 
бошқарув 
имкониятлари мавжуд бўлиб, фаолиятни электрон шаклда юритиш 
мураккабликларини соддалаштиради ҳамда ташкилотнинг рақобатбардош ва 
мислсиз даромадга эга бўлишига имконият беради. 
Рақамли корхоналар анъанавий корхоналардан бошқарувда ахборот 
технологияларидан фойдаланиши билан кескин фарқ қилади. Рақамли корхона 
менежерлари учун ахборот технологиялари бизнес ва бошқарувнинг асоси 
ҳисобланади. 
Бугунги кунда рақамли корхоналар саноқли бўлса-да, бу йўналиш бўйича 
кўпгина корхоналар ўз ресурсларини тежамай сарфламоқда. Корхонанинг 
анъанавий шаклдан рақамли электрон шаклга ўтказилиши менежердан маҳорат, 
сабр ва қунт талаб этади. Менежерлар корхона олдидаги муаммолар, бу 
муаммоларни ҳал этишга ѐрдам берувчи технологияни аниқлашлари зарур. Шу 
билан бирга ташкилотда ахборот технологияларининг барча афзалликларидан 
самарали фойдаланиш учун зарур бошқарув жараѐнлари билан ишловчи муҳит 
ва сиѐсатни юритиш керак.