И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

Қисқача хулосалар 
Ташкилотнинг мувафақияти кўрпроқ ишлаб чиқариш жараѐнига боғлиқ. 
Шунинг учун ишлаб чиқариш жараѐнини бошқаришга катта аҳамят берилади. 
Бошқарув жараѐнида ҳар хил ахборот тизимчаларидан фойдаланилади. Ишлаб 
чиқариш ахборот тизимчаларнинг қуйидаги турлари ажратилади: дизайн ва 
конструкторлаш; ишлаб чиқариш ва захираларни бошқаришнинг устаси; JIT 
етказиб бериши; ишлаб чиқаришни бошқариш; эгилувчан ишлаб чиқариш 
тизими; сифатнинг назорати; компьютерли-интеграцияланган ишлаб чиқариш. 
Интранет-тармоқлар ѐрдамида ишлаб чиқаришни бошқариш бўйича 
қуйидаги вазифалар ҳал қилинади: 

сифатни баҳолаш;

техник хизмат кўрсатиш жадвалларини тузиш;

лойиҳанинг таърифларини белгилаш;

машиналарни ишлаб чиқариш меъѐрларини белгилаш; 

буюртмаларни қидириш.
Ишлаб чиқариш соҳасида ахборотларни бошқариш ғоятда мураккаб 
масала бўлиб, ўз ичига кенг моддий-ишлаб чиқариш захиралари, ҳақиқий 
ишлаб чиқариш маълумотлари оқимларини қайд этиш ва бирлаштириш, 
етказиб берувчилар билан муносабатларни ўзгартириш ва беқарор нархларни 
тартибга солишни олади. 
 
Асосий атамалар ва таърифлар 
Дизайн ва конструкторлаш. Бу босқичда таркибий қисмлар ва умуман 
маҳсулотнинг ўлчами, шакли, ранги ва бошқа таърифлари белгиланадилар. 
Бундан ташқари йиғиш тартиби белгиланади. 
Ишлаб чиқаришни режалаштириш ва захираларни бошқаришнинг 
устаси. Ушбу тизимчанинг мақсади ишлаб чиқаришнинг керакли воситаларини 
ўз ичига олувчи ҳам қисқа муддатли ва ҳам узоқ муддатли мукаммал режаларни 
тузишдан иборатдир. 
Just-in-time (JIT) етказиб бериш маҳсулотни паст даражаларда ишлаб 
чиқариш учун етарлича миқдорда рўйхатдан ўтказишни қўллаб-қувватловчи 
ѐндашишдир. Бундай ѐндашиш асбоб-ускуналар ва материалларни етказиб 
беришни улардан маҳсулотда фойдаланиш керак бўлган пайтда амалга 
оширишга имкон беради. 
Ишлаб чиқаришни бошқариш. Менежерлар бир неча технологиялар, 
ишлаб 
чиқариш 
жараѐнини 
бошқариш 
ва 
рационаллаштиришдан 
фойдаланишлари мумкин. 
Масалан, компьютерлар 
ишлаб чиқариш 
ускуналарини автоматлаштирилган ишлаб чиқариш тизими (АИЧТ) ѐрдамида 
тўғридан тўғри назорат қилишлари мумкин. 
Эгилувчан ишлаб чиқариш тизими (flexible manufacturing system FMS) 
ишлаб чиқариш қувватларини бир маҳсулотни ишлаб чиқаришдан бошқасига 
ўтказиш учун тез ва самарали ўзгартиришга имкон берувчи ѐндашишдир.
Сифатни назорат қилиш ва тестдан ўтказиш. Истеъмолчилар томонидан 
босимни ўсиши ва ишлаб чиқаришнинг унумдорлиги ва юқори сифатини 

---

86 
ошириш билан замонавий ташкилотларда борган сари сифатнн назорат қилиш, 
тайѐр 
маҳсулотлар 
мижозлар 
эҳтиѐжларини 
қаноатлантиришини 
кафолатлантирувчи жараѐнларга катта эътибор қаратмоқда. Етказиб беришлар 
занжирини бошқариш тушунчаси ўз ичига етказиб бериш, ишлаб чиқариш ва 
товарлар ва хизматларни манбадан якуний истеъмолчи – буюртмачига тақдим 
этиш мақсадида техник таъминлаш жараѐнларини олади.