I. Kirish Ma’lumotlar bazasi haqida tushuncha. Ma’lumotlar tuzilmasi haqida tushunchalar. Statik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi

Чегараланган ёки диапазонли турлар.
Агарда бирорта ўзгарувчи ўзининг туридаги қийматларнинг хаммасини қабул қилмасдан, фақат бирор чегараланган оралик қийматларини қабул қилса, у ҳолда бу ўзгарувчини чегараланган тур деб қараш мумкин бўлади.
Масалан, турларни тасвирлаш қисмида йилнинг ойлари тасвирланган бўлса, яъни ТУРЕ ОЙ = ( январь, февраль, март, апрель, май, июнь, июль, август, сентябрь, октябрь, ноябрь, декабрь); аммо масалани ечишда фақат йилнинг ёз ойи иштирок этса, у ҳолда чегараланган турни қуйидагича ёзиш мумкин
TYPE Ё3 = ИЮНЬ..АВГУСТ ;
ва у йил ойларининг бир қисмини ташкил қилади.
Бу ҳолда Ёз тури ОЙ туридан «кесиб» олинган бўлиб, Ёз турига нисбатан ОЙ база ҳисобланади.
Мисолдан кўриниб турибдики, чегараланган турларда константаларнинг бошланғич ва охирги қийматлари кўрилаётган диапазон учун берилади ва бир-биридан (..) горизонтал икки нуқта билан ажратилади .
Чегараланган турнинг умумий кўриниши қуйидагича.
TYPE тур номининг константа;
Бундай тур қуйидаги қоидаларга амал килиш керак :

1. 
   Икала чегара константалари бир хил турли бўлиши керак;
   
2. 
   База тури сифатида оддий турларнинг ихтиёрийсидан фойдаланиш мумкин, фақат хақиқий тур (REAL) бўлмасин.
   
3. 
   Чегараланган турда бошланғич константа охириги константадан катта бўлмаслиги керак .
   
4. 
   Чегараланган турдаги ўзгарувчилар, ўзгарувчиларни тасвирлаш қисмида уларнинг номи билан тасвирланиши керак.
   

Статик турдаги маълумотлар тузилмаси

1. 
   Векторлар
   

Вектор – бу энг содда статик ва чизиқли тартибланган тузилмадир. Бу тузилмадаги элементлар орасидаги муносабат уларнинг қатъий кетма-кетлик кўринишида ифодаланишидир (қаранг, чизма).

Векторнинг ҳар бир элементи унинг вектордаги ўрнини аниқловчи (кўрсатувчи) ўзининг индексига эга бўлади. Индекслар бутун сон бўлганлиги туфайли улар устида бир неча амалларни амалга ошириш мумкин ҳамда мурожаатни мантиқий босқичида элементни тузилмадаги ўрнини аниқлаш мумкин. Векторнинг элементига мурожаат қилиш учун векторни номини ва элементнинг индексини кўрсатиш кифоя бўлади.
Дастурда векторни эълон қилиш учун унинг номини, элементлар сонини ва уларнинг турини кўрсатиш лозим
Масалан:
var
M1: Array [1..100] of integer;
M2: Array [1..10] of real;
Вектор элементларнинг барчаси фақатгина битта турга тегишли маълумотлардан иборат ҳамда уларнинг сони олдиндан аниқ бўлиши лозим.
2. Массивлар
Умуман олганда массив элементи бу вектор элементи бўлиб, унинг элементи ҳам тузилма элементи бўлиб ҳисобланади(қаранг. чизма).

Икки ўлчамли массив элементига мурожаатни амалга ошириш учун унинг индекси қийматларии зарур бўлади. Физик босқичда икки ўлчамли массив ҳам худди бир ўлчамли (вектор) массив каби кўринишга эга бўлади ҳамда трансляторлар массивни қатор ёки устун кўринишида ифодалайди.