I. Kirish II. Asosiy qism Bob. Jismoniy tarbiya va sport sog‘lomlashtirish tadbirlarining maqsadi va vazifasi

O‘zlashtirishni nazorat qilish: 
O‘rta maktabda ham, Oliy
 
ta’limda
 
ham
 
fanlarni to‘la o‘zlashtirish zamon talabi bo‘lib qolmoqda. Buning uchun hamma 
ishlarni ilmiy asosda tashkil etish zarur. Hozirgi vaqtda professor-o‘qituvchilar, 
va o‘quvchi va talabalarning o‘quv jarayonini jadallashtirish borasida katta 
ishlar amalga oshirilmoqda. O‘quv jarayonini muvaffaqiyatli va serunum tashkil 
etishda o‘qituvi va talabalarning mehnat faoliyatlarini chuqur o‘rganish muhim 
rol o‘ynaydi. Shuning uchun o‘quv rejasini tuzishda va ulardagi fanlarni dars 
jadvallariga joylashtirishda har tomonlama o‘ylab ish yuritish maqsadga 
muvofiqdir. O‘qitish jarayoning turli shakllari orqali talabalarga chuqur va pu’ta 
bilim beriladi, ularda onglilik shakllantirib boriladi. Ma’ruzalar hamda boshqa 
turli xil amaliy mashg‘ulotlar vaqtida asosiy diqqat-e’tibor talabalarning 
mustaqil fikr yuritish faoliyatini to‘la shakllantirish va o‘stirishga qaratiladi. 
Endigina vazifa talabalarga turli fanlar bo‘yicha berilgan bilimlarni 
o‘zlashtirilish darajasini belgilash, hisobga olish, sinab ko‘rish va baholashdir. 
Ma’ruzalar vaqtida ba’zan esa savol javob tariqasida yo‘l-yo‘lakay talabalarning 
bilimlarini o‘zlashtirish darajasini tekshirish va hisobga olib borish mumkin. 
O‘zlashtirishni hisobga olishning muhim tomoni shundaki, u talabaning u yoki 
bu ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarda qaysi materialni qay darajada 
o‘zlashtirilganligini va nima ustida yanada ko‘proq ishlash lozimligini aniqlab 
olishda professor-o‘qituvchilarga yaqindan yordam beradi. Talabalarning 
o‘tilgan 
ma’ruza 
va 
amaliy 
mashg‘ulotlarni 
yaxshi 
va 
atroflicha 
o‘zlashtirishining garovi har bir ma’ruza va amaliy mashg‘ulotga puxta 

---

19 
tayyorgarlik ko‘rish hamda uning ko‘rgazmali qurollar vositasida qiziqarli va 
jonli o‘tilishidir. Bu esa o‘qituvchining ilm-fan sohasidagi bilim boyligi va 
o‘qitish ishida orttirgan tajribasiga bog‘liqdir. Demak, har bir ma’ruza va 
mashg‘ulotdan oldin unga jiddiy tayyorgarlik ko‘rilishi, ushbu sohadagi axborot, 
so‘nggi fakt va materiallarning umumlashtirib borilishi, ulardan ilmiy xulosalar 
va umumlashmalar chiqarilishi talab etiladi. O‘tiladigan har bir mavzu oldingi 
va keyingi mavzular bilan bog‘lanishi, ularning biri ikkinchisini to‘ldirishi 
zarurligini ko‘zda tutiladi. 
Jismoniy tarbiyada hisobga olish ikki hil shaklda olib boriladi. Dastlabki 
hisobga olish. Bunda talabaíing dastlabki jismoniy tayyorgarligi tekshiriladi. 
Doimiy hisobga olishda talabalarning jismoniy tayyorgarligi har bir dars va 
o‘quv ìashg‘ulotlarida va har bir chorakda yoki o‘quv yili yarmida va yakunida 
íazorat darslari orqali tekshiriladi. Jismoniy tarbiyada o‘zlashtirish deganda 
jismoniy tarbiya ta’sirida jismoniy fazilatlarni rivolanishi hamda organizm 
biologik 
funksiyalarini 
takomillashuvidir. 
Buning 
uchun 
albatta 
shug‘ullanuvchilar nazorat me’yorlari orqali jismoniy tayyorgarlik darajasini 
namoyon etadilar. Nazorat me’yorlari yosh va jins qobiliyatlariga muvofiq 
tuzilgan bo‘ladi. Hozirgi kunda “Alpomish va Barchinoy” test sinovlari ham 
jismoniy tayyorgarlikni tekshirish nazorat me’yorlari bo‘lib xizmat qiladi. 
Hozirgi kunda umum o‘rta, o‘rta maxsus va Oliy ta’lim tizimida talabalarning 
amaliy va nazariy bilimlari Reyting nazorati orqali tekshirilib boriladi va 
baholanadi.