I kirish. II. Asosiy qism. Asosiy vositalarning iqtisodiy mazmuni va ularning turkumlanishi

1. ASOSIY VOSITALARNING IQTISODIY MAZMUNI VA ULARNING TURKUMLANISHI.
Asosiy vositalar - deb uzoq muddat o’zining tabiiy ko’rinishini saqlab turadigan, asta-sekin eskiradigan va ishlab chiqariladigan mahsulot qiymatiga o’z qiymatini asta-sekin o’tkazadigan mehnat vositalariga aytiladi.
Asosiy vositalarga 1-yildan ortiq muddatda foydalanishda bo’ladigan, natural ko’rinishini o’zgartirmay ishlab chiqarish va noishlab chiqarish jarayonida uzoq muddat foydalanishda bo’ladigan mehnat vositalari kiradi. Ob`ektlarni asosiy vositalar qatoriga o’tkazish tartibi va uning tarkibi 5 - Buxgalteriya hisobining milliy standarti (BXMS) asosida tartibga solinadi.
Asosiy vositalar quyidagi tarmoqlar va faoliyat turlariga bo’linadi:

1. 
   Sanoat.
   
2. 
   Qisholq xo’jaligi.
   
3. 
   Transport.
   
4. 
   Aloqa.
   
5. 
   Qurilish.
   
6. 
   Savdo va hokazolar.
   

Belgilangan tipli tasniflashga binoan asosiy vositalar turlari bo’yicha quyidagilarga bo’linadi:

1. 
   Yer va uni obodonlashtirish.
   
2. 
   Binolar.
   
3. 
   Inshootlar.
   
4. 
   Uzatuvchi moslamalar.
   
5. 
   Mashina va asbob-uskunalar.
   

Shu jumladan:
a) kuch mashinalari va asbob-uskunalar;
b) ish mashinalari va asbob-uskunalar;
v) o’lchov va tartibga keltiruvchi priborlar, moslamalar, labaratoriya asbob-uskunalari;
g) hisoblash texnikasi;
d) boshqa mashina va asbob-uskunalar;

6. 
   Transport vositalari.
   

1. 
   Instrumentlar.
   
2. 
   Ishlab chiqarish inventarlari va ashyolari.
   
3. 
   Xo’jalik inventarlari.
   
4. 
   Ish va mahsuldor hayvonlar.
   
5. 
   Ko’p yillik o’simliklar.
   
6. 
   Yer holatini yaxshilash bo’yicha kapital sarflar (inshootlardan tashqari).
   
7. 
   Boshqa asosiy vositalar.
   

Yer amaldagi qonunchilikka binoan korxonaga mulk tarzida berilgan yer maydonidir. O’zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 17-moddasiga binoan, «yuridik shaxslar Yer kodeksi va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq doimiy egalik qilish, doimiy foydalanish, muddatli (vaqtincha) foydalanish, ijaraga olish va mulk huquqi asosida yer uchastkalariga ega bo’lishlari mumkin». Yerning qiymatiga uni xarid qilishda ko’chmas mulk agentliklariga to’lanadigan komission to’lovlar, advokatlik xizmati uchun haq, xarid qilishdagi soliq to’lovlari, drenaj qiymati, yerni tozalash va boshqa xarajatlar qo’shiladi.