И. Каримов номидаги тошкент давлат техника университети


Категория бўйича тавсифлаш учун мавзулар



Download 3,76 Mb.
bet20/87
Sana29.11.2022
Hajmi3,76 Mb.
#874374
TuriСеминар
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   87
Bog'liq
2.Соха иктисодиети 23.08.амалий

Категория бўйича тавсифлаш учун мавзулар

1-гуруҳ. Асосий фондларни бахолашнинг усуллари.


2- гуруҳ. Йиллик амортизация ажратмалари.
3- гуруҳ. Экстенсив коэффициент.

Куйидаги 4.1-жадвал маълумотлари асосида асосий воситаларнинг таркибий ўзгаришларига баҳо бериш мумкин.


Саноат ишлаб чиқариш воситалари таркибининг таҳлили
4.1-жадвал

Кўрсаткичлари

Йил бошига

Йил охирига

Йил бошига нисбатан узгариши

Млн
сўм

%

Млн
сўм

%

Млн
сўм

%

А

1

2

3

4

5

6

1.Бинолар

227

33

217

31

-

95

2.Иншоотлар

195

2

1950

2

-

-

3.Узаткич жиҳозлар

287

4

287

4

-

-

4.Машина

354

52

383

55

+284

108

5.Транспорт

4401

6,5

4730

6,8

+329

107,4

6. Инвентарлар

483

0

404

0

-79

83

Жами асосий ишлаб чиқариш фондлари

67937

100

69991

100

+2054

+103

Корхонада жами саноат ишлаб чиқариш фондлари йил охирида, йил бошига нисбатан 2 млн. 54 минг сўмга ёки 103%га кўпайган. Шундан машина ва ускуналар 2 млн. 848 минг сўмга кўпайган. Бинолар эса ҳисобот йилининг бошига нисбатан 1 млн. 44 минг сўмга, инвентарлар 79 минг сўмга камайган. Иншоотлар ва ўзаткич жиҳозлар умуман ўзгармаган. Асосий фондлар актив қисмининг салмоғи 52,2% дан йил оҳирига келиб, бу кўрсаткич 55%ни кўрсатган.




Асосий воситаларнинг таркибий тузилиши ва ўсишининг таҳлили
4.2-жадвал

Кўрсаткичлар



Йил бошига



Йил охирига

Йил бошига нисбатан ўзгариш

М лн
сўм

%

млн
сўм

%

млн
Сўм

%

А

1

2

3

4

5

6

1.Саноат асосий ишлаб чиқариш воситалари

67937

97,7

69991

98,5

+2054

103

2.Бошқа тармокларнинг асосий ишлаб чиқариш воситалари

1536

2,2

1049

1,5

-487

68,3

3. Ноишлаб чиқариш воситалари

9

0,01

9

0,01

-

-

Жами асосий воситалар

69482

100

71049

100

1567

102,2

Асосий воситаларнинг янгиланиш даражасининг таҳлили
4.3-жадвал

Кўрсаткичлар

Фойдаланишга
топширилган
асосий
воситалар

Жами
воситалар-
нинг йил
киймати

Асосий
воситалар-
нинг
янгиланиш
даражаси

А

1

2

3

Ўтган йил:










жами асосий воситалар -



4620

69482

6,6

Саноат асосий ишлаб чиқариш воситалари

3156

67937

4,6

Ҳисобот йили:










Жами асосий воситалар -

5440

71049

7,6

Саноат асосий ишлаб чиқариш воситалари

4869

69991

6,9

Корхонада жами асосий воситаларнинг янгиланиш даражаси хисобот йилида утган йилга нисбатан 1%га (7,6-6,6) усган.


Саноатда асосий ишлаб чиқариш воситаларининг янгиланиш даражаси эса ҳисобот йилида 6,9%ни ташкил этиб, ўтган йилга нисбатан 2,3%га (6,9-4,6) ўсган(4.3-жадвал). Корхонада жами асосий воситаларнинг йил охиридаги қиймати ўтган йилда 69 млн. 482 минг сўмни ташкил этиб бу кўрсатгич ҳисобот йилида 1млн. 567 минг сўмга кўпайган.
4.4-жадвал маълумотларига кўра, корхонада асосий воситаларнинг яроқлилик даражаси ҳисобот йилининг бошида 44,3%ни ташкил қилган бўлса, бу кўрсаткич йил охирига келиб, 37,3 % ни кўрсатган. Яъни 7% га пасайган. Бу кўрсаткичнинг паст бўлишига унинг таркибида эскирган асосий воситалар мавжудлигидан далолат беради. Корхонада асосий воситаларнинг қолдиқ қиймати ҳисобот йилининг бошида 30 минг сўмни, йил оҳирида бу кўрсаткич 26 млн. 501 минг сўмни ташкил қилган.


Асосий воситаларни яроқлилик даражасининг таҳлили

Кўрсаткичлар

Йил
бошига

Йил
охирига

1. Асосий воситаларнинг бошланғич қиймати

69482

71049

2. Асосий воситаларнинг эскириш суммаси

38698

44548

3. Асосий воситаларнинг қолдиқ қиймати

30784

26501

4. Асосий воситаларнинг яроқлилиқ даражаси

44,3

37,3
4.4-жадвал
Масалалар:
Бу мустақил иши бир неча корхоналарнинг асосий фондларига боғлиқ ҳолда ишлаб чиқариш ҳажми ўртасидаги корреляцион муносабатни топиш, шу билан биргаликда асосий фондларнинг йиллик ўртача қийматини топиш, асосий фондларнинг самарадорлигини ҳамда асосий фондларнинг динамик кўрсаткичлари янгиланиш ва чиқиш коэффициентларини топишни талаб қилади.
Бунда қуйидагилар талаб қилинади:

Т/р

Йил бошидаги қиймат

F киритилган ас.фондлар қиймати

F чиқарилган ас.фондлар қиймати

F йиллик ўртача қиймат

Q и/чҳажми (Y)

dx

dy

Fsan

Kyang

Kchiq

Ryxkorxkor.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

a1

b1m1

c1n1




v1



















2

a2

b2m2

c2n2




v2



















3

a3

b3m3

c3n3




V3



















4

a4

b4m4

c4n4




V4



















5

a5

b5m5

c5n5




V5



















6

a6

b6m6

c6n6




V6


















Бу ерда a1 - a6 лар ҳар бир корхонанинг асосий фондларини йил бошидаги қиймати (минг сўм);


b1m1- b6m6 - ҳар бир корхонага йилнинг аниқбир m1-m6 ойида киритилган асосий фондлар қиймати (мингсўм);
c1n1- c6n6 - ҳар бир корхонадан йилнинг аниқбир n1-n6 ойида чиқарилган асосий фондлар қиймати (мингсўм);
v1 - V6 – ҳар бир корхонанинг йил давомида ишлаб чиқарилганмаҳсулоти хажми (минг сўм).
Бу кўрсаткичлар алоҳида вариантларда, аниқ сонлар билан берилган. Берилган мустақил ишини ечишда, аввало, асосий фондларнинг йиллик ўртача қийматини топамиз. Ҳар бир корхона учун асосий фондларнинг йиллик ўртача қиймати қўйидаги формула билан топилади:
Fўрт = Fй.б.+ Fk•m1 – Fч•n1
12
Fўрт – асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати;
Fй.б. –йил бошига қиймати (баланс);
Fk – киритилган асосий фондлар қиймати;
Fч – фондларнинг тугатилиш, ишлаб чиқаришдан чиқарилиш қиймати;
m1 – асосий фондларни киритилгандан бошлаб ойлар сони;
n1 – асосий фондларни чиқарилгандан бошлаб ойлар сони

Масалан: августда киритилган бўлса, август, сентябрь, октябрь, ноябрь, декабрь, яъни 5 ой ишлаган бўлади. Киритилган ой ҳам ҳисобланади.


Асосий фондларнинг йиллик ўртача қиймати ҳисоблангандан сўнг уни “х” деб белгилаймиз. Берилган маҳсулот хажмини эса “у” деб белгиланади.
Ҳар бир қилинганишларни, яъни ҳисобланган у кўрсаткичлари жадвалда ёзиб, уни тўлдириб борилади.
Жадвалнинг 7 ва 8-устунларидаги dx ва dу кўрсаткичлар х ва у ларнинг ўртача фарқини ифодалайди. Улар қўйидаги топилади:
d x = xi – x ; dy = yi – y
Бу ерда,
xi , yi – ҳар бир корхона асосий фондларнинг йиллик ўртача қиймати ва маҳсулот хажми;
x - барча асосий фондларнинг йиллик ўртачалари йиғиндисининг корхонасонига нисбати, яъни ўртачаси;
у - барча корхоналар ишлаб чиқарган маҳсулот йиғиндисининг корхона сонига нисбати
Жадвалнинг 9-устунида асосий фондларнинг самарадорлик кўрсаткичи берилган.
Фонд самарадорлиги – корхонанинг йилига бир сўмга тўғри келадиган асосий фондлари қийматига чиқарилган маҳсулотнинг қанча сўмлик қиймати тўғри келишини кўрсатадиган кўрсаткич. Уни топиш формуласи қўйидагича:
Fsam = Q / Fyil.o’rt.
Бу ерда,
Q – ишлаб чиқарилган маҳсулот хажми (у);
F – йиллик ўртача (х);
Бу формула қўйидагича ёзилиши мумкин:
Fsam =у / х .

Энди жадвалнинг 10 ва 11-устунида асосий фондларнинг динамик кўрсаткичлари топилади. Улар қуйидагилар:


Kyang= Fkir . / Fy.o.
F y.o= Fй.б+Fkir .- Fchiq
Kchiq= Fchiq / Fy.b.
Мустақил ишнинг асосий мақсади корреляция коэффициентини аниқлаш эди. Энди шу ишни амалга ошириш учун, аввало, коэффициентни топиш формуласи кўриб чиқилади:
𝓇ху =⅀(xi-x)2(yi – y)2
√⅀(xi-x)2(yi – y)

Бу ерда қуйидагиларни топиш зарур бўлади:


( xi-x)(yi – y) =dx • dy


( xi-x)2 =dx2


( yi – y)2 = dy2


Уларнинг йиғиндисини ҳисоблашда қуйидаги жадвал тўлдирилади:





dx • dy

(dx)2

(dу)2

1







2







3







4







5







Жадвалдан йиғиндилар топилади ва формулага қўйилади. Формуладаги𝓇ху– тўғри чизиқли корреляция коэффициенти бўлиб, у [0;1] оралиғида чиқади. 𝓇нинг 1 га яқинлашиш даражаси у ёки бу кўринишдаги боғланиш турини аниқлаб беради.


ВАРИАНТ №1

Т/р

Йил бошидаги қиймат

F киритилган ас.фондлар қиймати

F чиқарилган ас.фондлар қиймати

F йиллик ўртача қиймат

Q и/чҳажми (Y)

dx

dy

Fsan

Kyang

Kchiq

Ryxkorxkor.


Download 3,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish