И. Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети Маркшейдерлик иши ва геодезия кафедраси

3.2 “Рустамхон” Фермер хўжалиги ер ҳисобини ўтказиш
Ердан фойдаланувчини ўрганиш ва массив бўйича ер ҳисоби ҳужжатларини текшириш. Ҳар бир талабага ер ҳисобини юритиш учун зарур бўлган материаллар, жумладан, массивнинг ер ҳисоби харитаси, турлар бўйича майдонларни ҳисоблаш қайдномаси суғо­риш тармоқларнинг харитаси, тупроқ харитаси ва бошқа матери­аллар берилди. Ер ҳисоби харитаси бўйича массивнинг ер тар­киби ўрганилди.
1. Ердан фойдаланувчининг чегаралари кўрсатилганлиги ҳамда унинг мавжуд чегарасида қандай ўзга ердан фойдаланувчилар жойлашганлиги аниқланди. Фойдаланиш турлари бўйича (жа­моа ерлари, дехқон хўжаликлари ерлари) ерларнинг таркиби, уларнинг жойлашган ўрни аниқланди. Харитада қабул қилинган шартли белгилар ёрдамида уларнинг чегаралари кўрсатилганлиги аниқланди. Ердан фойдаланувчи таркибида кандай ер турлари мавжудлиги, харитада барча контурларнинг чегаралари тўла ёпилганлиги ва уларнинг тартиб рақамлари қўйилганлиги аниқланди. Мавжуд каналлар суғориш минтақаларининг чегараларига аниқлик кирити­лди. Ер ҳисоби харитасидаги барча маьлумотлар контурлар бўйича майдонларни ҳисоблаш қайдномаси билан таққосланди.
Ердан фойдаланувчи чегарасида мавжуд бўлган ер турларини ўрганиш­да шуни алоҳида қайд қилиш зарурки, улар давлат ер ҳисобининг талабларига мос ҳолда харитада кўрсатилган бўлиши зарур. Агарда ер ҳисоби ҳужжатларида камчиликклар учраса, улар кор­ректура (тузатиш) вароғида қайд қилиниши ва тўғирланиши зарур.
2. Корректура (тузатиш) вароғини тўлдириш. Массивнинг ер ҳисоби ҳужжатларини ўрганиш, уларни бир-бирлари билан солиш­тириш натижасида аниқланган барча камчилик ва хариталар энг ав­вало корректура вароғига туширилиши ҳамда шундан сўнг тузати­лиши зарур.

- жадвал

Тошкент вилояти Паркент туманидаги “Рустамхон”Ф/Х номли массивдаги ер ҳисоби ҳужжатларини ўрганиш ва текширишнинг
корректура варағи

Ер ҳисоби ҳужжатлари	Аниқланган камчиликлар	Тузатилганлиги тўғрисидаги белги

Ер ҳисоби ҳужжатлари текширилганидан ва корректура варағи тўлдирилганидан сўнг кўрсатилган камчиликларни тўғрилаш иши амалга оширилди. 3.Каналарнинг суғориш минтақалари бўйича массив ерлари­нинг экспликациясини тузиш.

Маълумки, хар бир массив ҳудудини алоҳида - алоҳида ҳолда ___ ёки баъзан ___ ички массив канали суғоради. Бундан кўриндики, хар бир каналга маълум майдон бириктрилган. Айнан ушбу ҳудуд каналини суғориш минтақаси ҳисобланди. Каналларнинг сугориш минтакси ҳисобланди. Каналларнинг суғориш минатақалари бўйича ер­ларнинг экспликацияси қуйидаги шакл бўйича тузилди ( -жадвал)
Ушбу жадвалда хўжалик ерлари фойдаланиш усуллари бўйича (доимий суғорилдиган, шартли суғорилдиган ва суғарилмайдиган) ҳамда фойдаланиш шартлари бўйича (массив,таморка) гуруҳланди. Ушбу жадвални тўлдиришда шуни алоҳида эътироф этиш зарур­ки, хўжаликдаги таморқа ерлари __ турга, яъни шахсий фойдаланишда таморқа ерлари хозиргача эгалланмаган, бўш таморқа ерларга бў­линди.
Қайд қилиш зарурки хар бир алоҳида суғориш минтақаси турли ер турларидан иборат. Булардан айниқса қишлоқ хўжалик ер турлари алоҳида ажралиб туради. Шу жиҳатдан хам хар бир суғориш минтақаси бў­йича айниқса доимий суғориладиган майдонлардаги ер турларини ҳисоб қилиш хўжалик юритишда катта аҳамиятга эгадир. Ҳисоб ки­тоблар қуйидаги жадвалда амалга оширилиши мумкин.
Маълумки қишлоқ хўжалик ерлари маълум бир тупроқлардан ташкил топади. Бу тупроқлар ўзларининг табиий вужудга келиш ва ривожланиши бўйича турли сифати ҳусусиятларга эгадир. Шундай экан ер шўрларини сифати бўйича хам ҳисоб-китоб қилиш турли улардан фойдаланиш яхшилашда муҳим амалий аҳамиятга эгадир.Юқоридагиларидан эътироф этгани ҳолда хар бир талаба чизма қоғозда массивнинг тупроқ харитасини тайёрлайди Ушбу харитага қуйидаги шаклда тупроқ экспликациясини беради.
Хар бир тупроқ тури бўйича унда мавжуд бўлган қишлоқ хўжалик ерларининг майдонларининг аниқлаш зарур. Хар бир алоҳида ер турлари бўйича тупроқ турларининг майдонлари алоҳида контурларнинг майдонларини йиғиш ёрдамида аниқланди Агарда контур бир неча тупроқ шўридан иборат бўлса унинг майдони алоҳида-алоҳида ҳисобланди ва контурнинг умумий майдони билан боғланди. Хар бир қишлоқ хўжалик ер тури бўйича тупроқ шўрларининг умумий майдони қуйидаги қайднома кўриншида (-жадвал) келтирилади.
__-жадвал
Тупроқ турлари майдонларининг қайдномаси

қишлоқ хўжалик ер турлари	Май-дони, га	Тупроқ турлари бўйича
		қадимдан суғориладиган бўз тупроқлар		ўтлоқи бўз тупроқлар