I. K. Choriyev "Amaliy matematika va informatika" kafedrasi

Sеrvis dasturiy ta`minot
- foydalanuvchiga EHM bilan ishlashda 
qo`shimcha xizmatlar taqdim etuvchi va operatsion tizimlar imkoniyatlarini 
oshiruvchi dasturiy mahsulotlar to`plamidan iboratdir. 
Funksiinal imkoniyatlariga ko`ra sеrvis dasturiy vositalarini quyidagilarga 
ajratish mumkin: 
•
foydalanuvchi 
intеrfеysining 
foydalanish 
imkoniyatlarini 
kengaytiruvchi dasturlar; 
•
ma’lumotlarni buzilish va qoidasiz kirishlaridan himoya qiluvchi 
dasturlar; 
•
ma’lumotlarni qayta ishlovchi dasturlar (arxivlash dasturlari); 
•
disk va tezkor xotira qurilmasi o`rtasida ma`lumot almashinuvini 
tеzlashtiruvchi dasturlar; 
•
disklar ishini nazorat, tahlil qiluvchi va ularga xizmat ko`rsatuchi 
(disklarni formatlovchi, disklarni bo`laklarga ajratuvchi, mavjud 
defektlarni sozlovchi va h.k.). 
Tashkil etish va amalga oshirish usuliga ko`ra sеrvis vositalar qobiqli, utilitlar 
va mustaqil dastur shaklida taqdim etilishi mumkin. 
Qobiq dasturlar
- biror bir dastur va foydalanuvchi o`rtasidagi qatlam yoki 
boshqa dastur ustida ustqurma bo`lgan dastur. Qobiq dasturlar foydalanuvchiga 
sifat jihatidan yangi intеrfеys taqdim etadi. Amaliyotda quyidagi operatsion tizim 
qobiqlari keng tarqalgan: Norton Commander (NC) - Symantec firmasi mahsuloti 
va uning «klonlari» Vilkiv Commander (VC), Dis Navigatir (DN), Far (File and 
archive manager). Bulardan tashqari grafik intеrfеysli operatsion tizim qobiqlari 
mavjud: Windows 3.x. 
Utilitalar
- foydalanuvchiga disklar va faylli tizimlar bo`yicha qo`shimcha 
xizmat ko`rsatuvchi dasturlar. Utilitalar ko`pincha quyidagi vazifalarni bajaradi: 
•
disklarga xizmat ko`rsatish; 
•
fayl va kataloglarga xizmat ko`rsatish; 
•
kompyuter zaxiralari to`g`risida axborot taqdim etish; 
•
kompyuterlarni viruslardan himoya qilish. 
Hozirgi vaqtda eng keng tarqalgan utilitalar: 
•
Norton Utilities - Symantec firmasi mahsuloti; 
•
Checoit PRI Deluxe 2.0 - Touch Stine firmasi ishlab chiqqan; 
•
PC Tools for Windows 2.0; 

---

•
Norton Backup, Fast Back Plus - disklarda axborotlarni rеzеrv nusxalarini 
tayyorlovchi dasturlar; 
•
virusga qarshi (antivirus) dasturlari - Norton Antivirus for Win95 – EHM dagi 
axborotni viruslardan (axborot mikroblari) zararlanishiga qarshi va zararlanish 
oqibatlarini tugatishga mo`ljallangan (Kaspеrskiyning Antiviral Toolkit pro 
(AVP)); 
•
kommunikatsion (olivchi) utilitalar - EHM o`rtasidagi axborot ayirboshlashni 
tashkil etish uchun mo`ljallangan; 
•
kompyuterni tashxis (diagnistika) qiluvchi dasturlar - o`z nomadan ko`rinib 
turganidek, bu utilitalar EHM ning hamma qurilmalarining normal ish 
faoliyatlarini nazorat qilish, xotira miqdori, uning ishlatolish, disklarning turlari 
kabi ishlarni tеkshirishni amalga ishiradi.