I қисм. Машинасозлик технологияси асослари I боб. Машиналарни ишлаб чиқариш

12.4. Плашка ёрдамида резьба кесиш

Плашкаларнинг барча турларининг асосий камчилиги кесиб бўлингандан кейин плашкани орқага яна бураб олишдир, бу вақт сарфини оширади ва унумдорликни пасайтиради.
Автоматларда, револьверли ва болт кесувчи дастгоҳларда резьба кесиш учун ўзи очилувчи резьба кесувчи каллаклар қўлланилади, уларнинг плашкаларда резьба кесишга нисбатан унумдорлиги 3-4 баробар юқори, чунки автоматик равишда ўзи очилганлиги учун уларни орқага бураб олишга хожат йўқ.

12.5. Резьбаларни фрезалаш

Ишлаб чиқаришда ташқи ва ички резьбаларни фрезалаш кенг қўлланилади, улар икки усулда амалга оширилади:
1. Дискли фрезалар ёрдамида.
2. Фрезалар гуруҳи ёрдамида.
Биринчи усул - дискли фреза ёрдамида фрезалаш катта қадамли ва йирик профилли резьбаларни кесишда қўлланилади. Фреза профили резьба профилига тўғри келади, фрезанинг ўқи детал ўқига нисбатан резьба қиялик бурчаги га тенг қияликда жойлашади (12.3-расм, а). Дастгоҳнинг конструкциясига кўра симметрик (12.3-расм, б) ва носимметрик (12.3-расм, в) дискли фрезалар қўлланилади. Резьба кесишда фреза айланади ва деталнинг ўқи бўйича илгариланма ҳаракатга эга бўлади, шу билан бирга деталнинг бир айланишига суриш резьбанинг қадамига аниқ тўғри келиши керак. Деталнинг айланиши суришга боғлиқ равишда секин амалга ошади.

12.3-расм. Дискли фрезалар ёрдамида резьбаларни фрезалаш схемалари:
а – кесиладиган деталнинг ва фрезанинг ўқларини силжитиш орқал резьба кесиш; б – симметрик профилли фреза ёрдамида резьба кесиш; в – симметрик бўлмаган профилли фреза ёрдамида резьба кесиш


Резьба фрезалаш дастгоҳларида дискли фрезалар ёрдамида резьба кесишда асосий вақт қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
t_асқ t_1Қ t_2Қ t₃
бу ерда: t₁ - биринчи ўтишдаги кесиш вақти; t₂ - иккинчи ўтишдаги кесиш вақти; t₃ -учинчи ўтишдаги кесиш вақти.
Ҳар бир ўтиш учун кесиш вақти алоҳида аниқланади, чунки ҳар бир ўтиш учун кесиш чуқурлиги, минутига суриш ва кесиш ҳар хил бўлади.
Ҳар бир ўтиш учун кесиш вақти қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
[мин]
бу ерда l_a - резьба узунлиги, мм; l_кес - дискли фрезанинг кесиб олиш узунлиги, мм; l_чиқ - дискли фрезанинг кесиб чиқиш узунлиги, мм ( резьбадан утиб кетса резьба қадамининг l_чиққ1 3, резьбага тиралса l_чиқ қ 0); d-кесиладиган резьбанинг ташқи диаметри, мм; S_z -резьба қадами, мм; - кесиладиган детал резьбаси ариқчаларинининг қиялик бурчаги, градусда; S_M - кесиладиган детал ташқи айланаси бўйича минутига суриш, мм/мин; i - ўтишлар сони; g -резьбадаги киримлар сони;
S_MқS_z n_ф
бу ерда S_z - резьба кесувчи фрезанинг битта тишига тўғри келадиган суриш, мм; z - резьба кесуви фреза тишлари сони; n_ф - резьба кесувчи фрезанинг минутига айланишлари сони;

бу ерда -кесиш тезлиги, м/мин; D-фреза диаметри, мм.
Дискли фрезанинг кесиб чиқиш узунлиги l_кес , тахминан, қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин:
[мм]
бу ерда t-резьба чуқурлиги, мм.
Иккинчи усул - гуруҳли фрезалар билан фрезалаш-майда қадамли қисқа резьбаларни олишда қўлланилади (12.4-расм (а) - ташқи резьбаларни фрезалаш, 12.4-расм (б) - ички резьбаларни фрезалаш).
Гуруҳли фреза (баъзида тароқли деб ҳам аталади) битта қисқичга йиғилган дискли фрезалар гуруҳидан иборат бўлади. Фреза узунлиги, одатда, фрезаланадиган резьба узунлигидан 2-5 мм катта олинади. Гуруҳли фреза резьба кесиш учун детал ўқига параллел ўрнатилади. Деталнинг бир марта тўлиқ айланиш вақтида гуруҳли фреза резьба қадамига тенг бўлган масофага силжийди.
Резьба фрезалаш дастгоҳларида гуруҳли фрезалар ёрдамида, резьба кесиш учун асосий вақт қуйидаги формула ёрдамида аниқланади, бунда детал бир марта айланади ва кесиб олиш коэффциенти 1,2 га тенг, ўтишлар ва киримлар сони бирга тенг бўлади:
[мин]

12.4-расм. Фрезалар гуруҳи резьба фрезалаш схемалари:
а – ташқи резьбани; б – ички резьбани