I қисм. Машинасозлик технологияси асослари I боб. Машиналарни ишлаб чиқариш

Беркитувчи звенонинг ёйилиш майдонини (допускини) ҳисоблаш. Тескари (текширувчи) масалани ечишда ўлчам занжирининг А₀ беркитувчи звеносининг номинал ўлчамларини ташкил қилувчи А_i звеноларнинг номинал ўлчами билан боғлиқлигини ифодаловчи тенгламадан фойданилади
_,
ёки ҳар қандай сондаги звеноли чизиқли ўлчам занжири учун умумий кўринишда қуйидагича ифодалаш мумкин:
;
бу ерда m-умумий звенолар сони (беркитувчи звено ҳам киради);
n- ўсувчи звенолар сони.
Бошқача кўринишда:
(4.1)
бу ерда - ташкил этувчи звенонинг ўсувчи ўлчами;
- ташкил этувчи звенонинг камаювчи ўлчами.
Чизиқли ўлчам занжирларининг беркитувчи звеносининг энг катта чекли четга чиқиш ўлчами:

ва беркитувчи звенонинг энг кичик чекли четга чиқиш ўлчами

Беркитувчи звенонинг энг катта ва энг кичик чекли ўлчамлари орасидаги фарқ унинг допуски ТА₀ катталигини аниқлайди ва қуйидагича ифодаланади

қавс ичидаги ифодаларнинг ўзига тегишли допуски билан алмаштирсак, беркитувчи звенонинг допуски
ёки (4.2)
келиб чиқади.
Беркитувчи звенонинг энг катта ва энг кичик ўлчамларидан унинг номинал ўлчами айирмасини аниқлаб, чизиқли ўлчам занжири беркитувчи звеносининг юқори ЕSA₀ ва қуйи EIA₀ чекли четга чиқишларини топилади, яъни
ЕSA₀* ; (4.3)
ЕJ A₀* (4.4)
Беркитувчи звенонинг ЕSA₀ ва ЕJA₀ чекли четга чиқишларини допуск майдони ўртаси координатасининг қиймати Е_сА₀ билан ҳам аниқлаш мумкин. i- звенонинг допуск майдони ўртасининг координатаси Е_сА_i деб, шу звенонинг ўлчам допуски майдони ўртасининг унинг номинал қийматигача бўлган масофага айтилади (4.4-расм), яъни
Е_с А_i* (4.5)
Чекли четга чиқишлар
ЕSA_i* (4.6)
ЕJA₀* (4.7)
Ш

4.4-расм. Допуск майдони ТА_i ыртасининг координа-таси Е_cA_i


унга ўхшаш:
ЕSA₀* (4.8)
ЕJA₀* (4.9)
Е_сА₀* (4.10)