I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

 
1-§. Moliyaning mohiyati va vazifalari. Moliya tizimi
 
 
Modiyaviy  munosabaxlar  ko'p  qirrali  bo'lib,  iqtisoddy  muiosabatlarningmuxim  sohasini 
tashkil kiladi.  
Moliya  iqtisodiy  kategoriya  sifatida  pul  mablag'laridan  foydalanish  va  uning 
harakatini  tartibga  solish  bilan  bog'liq  bo'lgan  munosabatlar  tizimi  bo'lib,  uning  vositasida 
turli  darajada  iul  mablag'lari  fondlari  vujudga  keltiriladi  va  ular  takror  ishlab  chiqarish 
ehgiyojlari va boshqa ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish maqsadida taqsimlanadi.
 
Moliya iqtisodiyot doirasida o'zaro bouliq bo'lgan bir qator vazifani bajaradi. 
1.  Moliyaning  iqtisodiy  jarayonlari,  tadbirlarni  moliyaviy  ta'minlash  va  unga  xizmat 
ko'rsatish vazifasini bajaradi. 
2.  Moliyaning  taqsimlovchi  vazifasi,  moddiy  ishlab  chiqarish  sohalarida  yaratilgan  yalpi 
milliy  mahsulotni,  ayniqsa,  uning  milliy  daromadni  tashkil  qiluvchi  qismini  davlat  va 
mulkchilikning  turli  shakllariga  asoslangan  korxonalar,  iqtisodiyot  tarmoqlari,  moddiy  ishlab 
chiqarish sohalari, mamlakat hududlari o'rtasida taqsimlash va qayta taqsimlashda namoyon bo'ladi. 
Bunday milliy daromadining bir qismi korxona va aholi daromadlaridan turli xil soliqlar olish, renta 
va  bojxona  o'lovlari    aksiz  yig'inlari  kabilar  orqali  davlat  qo'lida  to'planadi.  O'z  qulida  to'langan 
milliy daromadning katta qismini davlat moliya vositasida aholiiilg ijtimoiy madaniy ehtiyojlariga 
(uy joy qurilishi, tibbiyot xizmati, maorif, nafaqa, stipendiya va shu kabilar to'plashga), daromadlar 
darajasini  ushlab  turishga,  milliy  mudofaaga,  atrof  muxitni  muhofaza  qilish  va  shu  kabilarga 
sarflaydi. 
3.  Moliyaning  rag'barlantiruvchilik  vazifasi,  birinchidan,  yaratilgan  mahsulot  qiymatini 
taqsimlash  jarayonida,  ikkinchidan,  pul  fondlarini  tashkil  qilish  va  sarflash  mexanizmi  rastasida 
amalga  oshiriladi.  Ikki  holda  ham  moliya  ishlab  chiqarish  samaradorligiga,  uning  pirovard 
natijasiga, mahsulot sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. 
4. Moliyadan ishlab chiqarish, taqsimlash va iste'mol ustidan nazorat qilish vositasi sifatida 
foydalaniladi.  Moliyaviy  nazorat  korxona  (firma)larning  moliya  intizomga  rioya  qilish  uchun 
moddiy javobgar bo'lish tizimi, turli soliqlar undirib olish va mablag' bilan ta'minlash tizimi orqali 
amalga oshiriladi. 
Moliyaviy  munosabatlar  va  ularga  xizmat  qiluvchi  maxsus  muassasalar  jamiyatning