|
0 ‘zbek tilida
|
Ingliz tilida
|
Rus tilida
|
bolam
|
my boy
|
мой мальчик
|
bolang
|
your boy
|
твой мальчик
|
bolasi
|
his boy
|
его мальчик
|
Ingliz tilida aniqlik va noaniqlik “a/an”, “the” artikllari orqali ifodalanadi. Lekin o‘zbek va rus tillarida aniqlik va noaniqlikni ifodalash uchun leksik va sintaktik vositalaridan foydalanamiz.
Misol uchun:
Uni bizga qandaydir ahamiyati bor deb o‘ylaysizmi?
Вы думайете, эго имеет какойе-то значение для нее?
Do you think it may have a difference?
Qandaydir ahamiyati bor deysizmi? Buning juda katta ahamiyati bor.
Имеет какое-либо значение? Она имеет болшое значение.
A difference? It will make the difference.
ToMiq sintaktik muvofiqlik tuzilishdagi muvofiqlik bo‘lib gapdagi so‘zIar tartibi. Misol uchun:
adj. + noun = red pen - qizil ruchka - красная ручка.
subject + noun = he laughed - u kuldi - он смеялся.
Qisman sintaktik muvofiqlik ma’noning muvofiqligi, ammo tuzilishida farq qiladigan deb tushuniladi. Misol uchun:
Glass + tube - N+N, shisha, naycha N+N, стеклянная труба -A dj+N /
Qisman sintaktik muvofiqlikni gapda biz so‘z tartibi, so‘z tushib qoldirish va so‘zlaming o‘mi almashtirishda bir-biriga to‘g‘ri kelmasligini tushunamiz.Masalan:
It is forbidden to smoke here.
Bu yerda chekish man qilingan.
Курить здесь запрещено.
He blew out his candle.
U shamni o‘chirdi.
Он задул свечу.
Sintaktik muvofiqlikning yo‘qligi deganda taijima uchun manba tilda ishlatiladigan, lekin tarjima qilinayotgan tilda ma’lum sintaktik tuzilishlaming bo‘ltnasligi tushuniladi. Masalan:
I heard the door open - Я слышал, как дверь открылась - Men eshikning ochilishini eshitdim. - To‘ldiruvchi ergash gap.
Bu yerda o‘rin almashtirish, o‘zgartirish kiritish, tushirib qoldirish va qo‘shimcha qo‘shishdan foydalanilgan.
Grammatik mos bo‘lmaslik deganda bitta yoki boshqa grammatik shakl yoki konstruksiyalar o‘girilayotgan tilda mavjud bo‘lmasligi,shaklvakonstruksiyalarishlatilishidamoslikbo‘lmasligi, so‘zlaming birikishida farq bo‘lishi, bir xil ma’noga ega bo‘lgan so‘z turkumlarining bo‘lmasligi tushuniladi. Masalan:
She says he will go — U kelishini aytadi. Он говорит, что придет.
She said he would go - U kelishini aytdi. Он сказал, что он придет.
Ingliz tilida predlog va artikllar qo‘llaniladi, o‘zbek tilida esa ular qoilanilmaydi. Misol uchun:
There was a Miss Lich-Qandaydir miss Lich bor edi. Была некая мисс Lich.
Transpozitsiya - ayni tildagi lingvistik elementlar tartibi yoki o‘mini o‘zgartirishdir.
“At breakfast table”-so‘z almashtirish (nonushta vaqtida). Bo время завтрака.
Tilning grammatik tuzilishi uning sistemasidagi umumiy muhini jixatdir. Affikslar, grammatik qo‘shimchalar va so‘zyasalislii, sintaktik modellar, so‘z tartibi, yordamchi so‘zlar va h.k. kabi tilning grammatik tuzilish elementlari grammatik yoki shakliy ma’noni, leksik ma’nolaming aniq shaklini ko‘rsatishga xizmat qiladi. Tarjima qilish jarayonida bu ma’nolami ifodalash muhim muammodir,>
Turli xil tillarning grammatik shakllari juda kam hollarda ulaming ma’no va vazifasiga mos keladi. Qoida sifatida faqatgina qisman ekvivalentlikka ega, bu esa grammatik ma’nolar grammatik shakllar orqali ifodalanishidir, shunga qaramasdan ikki til o‘zaro o‘xshashdek ko‘rinadi, faqatgina ulaming ma’nolaridagi ba’zi qismlari mos keladi va o‘xshash ma’nolar o‘zaro farq qiladi. Misol uchun: otlardagi son kategoriyasi ingliz tili, rus tili, o‘zbek tilida ham bir-biriga mos keladigandek ko‘rinadi, aslida esa juda ko‘p kelishik qo‘shimchalarining qo‘llanishida bir-biriga mos kelmaydi.
Lekin qo‘shimchasi bo‘lmagan boshqa so‘zlaming ingliz tilidagi ko‘plik shakli rus va o‘zbek tillarida birlik shaklida ifodalanishiga ko‘p!ab misollar keltirish mumkin:
Scissors - ножницы - qaychi
Birinehi muammo aniq tarjima qilishning imkoni yo‘qligidir. Tillardagi so‘zlaming ma’nolari va grammatik tuzilishlari odatda o‘xshash bo‘lmaydi. Biz buni “logos” so‘zini misol qilib keltirish orqali izohlaymiz. Ingliz tilidagi hech qaysi bir so‘z unga aniq ekvivalent bo‘la olmaydi. U so‘z, fikr-mulohaza aytish, muhokama qilish, mazmun va boshqa ma’nolarni anglatadi. Tarjimon har bir vaziyatda eng yaxshi ekvivalentini tanlay olishi kerak. Grammatik muammolami izohlaganimizda zamonlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Boshqa aksariyat tiliarda bitta bo‘lgan hozirgi zamon ingliz tilida ikkitadir: “Men boraman; Я wjy”ning ma’nosini “I go/I am going” deb har ikkala shaklda ifodalanadi. Olmoshlar ham muammolarga to‘ladir.
Xulosa qilib aytganda, bir matnning ikkinchi bir tilga so‘zma-
so‘z aniq ekvivalentini topishni umuman imkoni yo‘qdir. Aksariyat hollarda tarjimon original (tarjima asarining asli) ning ma’nosini imkon qadar chuqurroq anglay olishga , so‘ngra esa anglashilgan ma’noni ayni tilga xuddi asliday tasvirlashga urinadi.
Antonimik tarjima elementar mazmun o‘z tarkibida sinonimlar va sinonimli so‘zlar lug‘ati yoki ingliz tilining izohli lug‘atida bayon etiladi.
Anton imiktarzda qilingan tarjima grammatika nuqtai nazaridan olib qaraganda u nafaqat leksik,balki grammatik transformatsiya
natijasi hamdir. Misol uchun: /
Take it easy - не беспокойся - xavotir olma.
Do'stlaringiz bilan baham: |
