I-bob yosh futbolchilarning jismoniy holatlari

3.Futbolchilarni tanlashda texnik va taktik tayyorgarlikni ahamiyati
Bolalar o’rtasida futbol o’yini keng tarqalgan. Jumladan bolalar-o’smirlar sport maktablarining futbol bo’limlari barcha hohlovchilarbi qabul qilishga qodir emasligi ham shu bilan izohlanadi. Chunki bu maktablarning asosiy vazifasi – tanlab olingan bolalar kontenenti bilan ishlab, yuksak mahoratli o’yinchilar tayyorlashdan iboratdir.
Tabiiy tanlash o’rinbosarlar (rezerv) tayyorlash muammosini hal qilmaydi. Bu holda qobilyatsiz bolalar bilan bir qatorda, qobilyatli, ya’ni, odatda, mahsus
sifatlar bo’yicha yetarlicha tayyorlanmagan, lekin yuqori potensial (imkoniyat) larga ega bo’lgan bolalar ham futbol maktabini tashlab ketadi.
Ko’pgina murabbiylar eng qobilyatli bolalarni tanlab olish uchun turli mezonlardan foydalanadilar, biroq bu mezonlar ko’pgina holatlarda bir tomonlama yoki subyektiv holatlarda bo’ladi shu bilan birga, tanlash ishi umuman stihiyali ravishda olib boriladi yoki ko’pncha, murabbiylar bolalarning nazorat oyinlarida ko’rsatadigan va avvalda qaror topgan tehnik-taktik malaka va ko’nikmalariga qarab ish yurutadilar. Bolalarning tezlik kuch sifatlari va harakatlar koordinatsiyasi, tez fikrlashi, irodaviy sifatlarining yuqori darajadagi, shuningdek yangi materialni tez ozlashtirib olishiga asoslangan imkoniyatlari hisobga olinmaydi.
Yosh futbolchilarni tanlash ishi boshidan ohirigacha yahshi tashkil etilgan bo’lishi kerak. Dastlab bolalarni jalb qilish va ularning sport maktablariga ommaviy ravishda kelishini ta’minlash choralarini ko’rish lozim. Eng avvalo, nomzodlarni yaqin orada joylashgan turar joy va maktandan tanlash maqsadga muvofiqdir, shunday qilinganda, ko’p yillik tayyorlash jarayonini tashkil etish va tekshirib turish oson bo’ladi. Hoxlovchilarni qabul boshlanishidan ancha oldin bu haqda habardor qilish kerak. Biroq faqat gazetada e’lon qilish yoki radio orqali ahborot berish zarur samara bermaydi. Murabbiylarning maktablarga kelishi va tanlash ishi boshlanishidan 4-5 kun oldin bolalarni habardor qilishi eng yahshi vositadir. Bolalar kirish imtihonlariga maktab vrachidan o’z salomatliklari haqida ma’lumotnoma olib kelishlari kerak.
Tanlash ishi boshlanishiga qadar qabul komissiyasini tashkil etish va invertarlarni, mashg’ulot joylarini, nazorat sinov “stsnsiya”larini puhta tayyorlab qo’yish, shuningdek, natijalarni qayd qilish uchun bayonnomalar tuzish zarur.
Yugurish. Futboldagi asosiy harakatlanish vositasi yugurishdir. To’pni boshqarayotgan futbolchilar yugurish yordamida maydonda turlicha joylashib oladilar. Bundan tashqari yugurish tarkibiy qism sifatida to’pni boshqarish texnikasiga ham kiradi.Futbolda yugurishning quyidagi priyomlari qo’llaniladi: oddiy yugurish, tisarilib yugurish, chalishtirma qadam tashlab yugurish, juftlama qadam tashlab yugurish.Oddiy yugurishdan asosan to’g’ri borayotgan o’yinchilar bo’sh joyga chiqish, raqibni quvish va hokazolarda foydalanadi. Harakat sistemasi ham (bir oyoqqa tayanish va havoda uchish fazalariga bo’linishi) tuzilishi ham yengil atletika yugurishdan farq qilmagani uchun uni oddiy yugurish deyiladi. Qadam uzunligi, chastotasi va ritmidagina farqi bor, xolos.Yugurish qadamining uzunligi sprinterlarda 2-2,2 m ga teng bo’lsa, katta yoshli futbolchilarda o’rtacha 1,3-1,5 m ga teng. Qadamlar chastotasi sprinterlarda sekundiga 4-4,5 qadamga teng. Futbolchilarda chastota sal ortiqroq, sekundiga 5,1-5,5 qadam bo’ladi. Bu esa, havoda uchish fazasi qisqaroq bo’lgani sababli tez to’xtashga yoki tez burilib olishga yordam beradi.T i s a r i l i b yu g u r i sh d a n asosan to’pni olib qo’yishda va to’sib olishda qatnashayotgan himoyadagi o’yinchilar foydalanadi. Yugurishning bu turi ham siklik (qo’shaloq qadamli) bo’ladi. Qisqa–qisqa, lekin tez-tez qadam tashlash, havoda uchish fazasininig qariyb yuqligi unga xos xususiyatdir.
Buning sababi siltanish oyog’i orqaga uzatilganda sonning yozilishi cheklangan ekanidadir.O’yin sharoiti ko’pincha maksimal tezlikda tisarilib yugurishni talab qilib qoladi. Bunda tezlik qadam chastotasini oshirish hisobiga ortadigan bo’lib, bu ko’proq oyoqninig orqaga aktiv harakat qilishiga bog’liq.Tisarilib yugurayotganda o’yinchi ba’zan muvozanatni yo’qotib yiqilib tushadi. Tayanch oyoq vertikal turgan paytda gavdaning ogirliq markazi o’qi tayanch yuzasining tepasida turishi o’yinchining holati turg’un bo’lishi shartlaridan biridir.Ch a l i sh t i r m a q a d a m t a sh l a b yu g u r i sh d a n harakat yo’nalishini o’zgartirish uchun, turgan joydan o’ngga yoki chapga siltanib yugurish paytida, burilib olgandan keyin foydalaniladi. U harakatlanishning spetsifik vositasi bo’lib, asosan boshqa yugurish turlari bilan birga qo’shib qo’llaniladi.Chalishtirma qadam tashlab yugurish yon tomonga ijro etiladigan yugurish qadamlari bilan harakterlanadi. Qadam tashlash siklining birida (qo’shaloq qadamda) siltanuvchi oyoqni oldiga chalishtirib o’tkaziladi. Yugurish paytda havoda uchish fazasi juda qisqa.J u f t l a m a q a d a m t a sh l a b yu g u r i sh d a n taktik jihatdan kerakli holatga o’tishda (masalan, o’yinchi oldini to’sib olishda) foydalaniladi. U dastlab harakatlanish fazasi sifatida foydalaniladi, keyinroq o’yindagi vaziyatga qarab, harakatlanish texnikasining turli priyomlari sifatida ijro etiladi.Juftlama qadam tashlab yugurish oyoklarni sal bukib bajariladi. Birinchi qadamni harakat yo’nalishiga yaqin oyoqdan boshlab, yon tomonga tashlanadi. Ikkinchi qadamda oyoqlar juftlanadi. Depsinish va siltanish harakatlarida zo’r berish yuqori tomonga emas, balki yon tomonga yo’naltiriladi.