|
1.Yosh Futbolchilarni tayyorgarlik davrida maxsus jismoniy tayyorgarliklarini oshirish
Futbolchilarning jismoniy, texnik va taktik tayyorgarliklaridagi o’zgarishlarni aniqlash uchun kontrol sinovlar, testlar va meditsina ko’riklari uchun rejalashtirilib bo’lingandan keyin, qolgan kunlar turlicha davom etadigan va turli jadallikda o’tkaziladigan mashg’ulotlar uchun taqsimlanadi.
Jadalligiga ko’ra mashq taqsimlanadi.
Jadalligiga ko’ra mashg’ulotlar katta, o’rtacha va kichik nagruzkali mashg’ulotlarga bo’linadi. Mashg’ulotlarni biror bir jadallik darajasida o’tkazishda quyidagilarga, ya’ni: mashg’ulotlarning xarakteri va davomiyligi;
mashqlar oralig’idagi dam olish intervallarining davomiyligi va uning xarakteriga;
V) oldingi mashg’ulotlar va musobaqalardan keyingi mashg’ulot va dam olishning davomiyligiga;
G) futbolchilarning shaxsiy xususiyatlariga;
tevarak-atrofdagi muhit sharoitlariga;
mashg’ulotlarning maqsadi va me’yoriga;
J) mashq bajargandan keyin tiklanish jarayonini qancha davom etishiga amal qilinadi.
Zamonaviy futbol sportchilarning jismoniy sifatlariga, sog’lig’iga ruhiyatiga turli va yuqori talablar qo’yadi. Yosh futbolchilarni tanlashda ularning umumiy va mahsus qobilyatiga ahamiyat beriladi. Tahnik tayyorgarlik darajasiga, ya’ni “o’ynashni bilishiga” eng kam e’tibor qaratiladi. Bu mezon yosh futbolchining musobaqa tayyorgarligini hisobga olmaydi.
Tadqiqotlarnning ko’rsatishicha, shunday bolalar borki, futbol bo’limiga kirganda tehnik va o’yin ko’rsatkichlari unchalik baland darajada bo’lmaydi, lekin jismoniy va psihologik omillari yuqori darajada bo’lganligi sababli, ularning tehnik
taktik mahorati tez o’sadi.
Birinchi tanlovda qo’llash mumkin bo’lgan kompleks ko’rsatkichlar mavjud. Bunga oltita test ko’rsatkichlari kiradi.
Muhimi, ko’pincha tug’ma hisiblangan yugurish tezligi. Tezkorlik sifatlarini baholash uchun 30 metrga yugurish tavsiya qilinadi.
Qobilyatni rivojlantirishda tezkorlik-kuch imkoniyatlari katta ro’l o’ynaydi. Buni yugurib kelib, ikki oyoqda depsingan holda yuqoriga sakrashning balandligi orqali baholash mumkin.
Muhim sifatlardan biri bu epchillikdir. Uning 12-13 yoshdan keyin rivojlanishi qiyin bo’ladi. Tanlashda umumiy va mahsus epchillikni hisobga olish kerak.
Mahsus koordinatsiya dribbling orqali baholanadi (5 ta doirani aldab o’tish)
Eng muhim ruhuy sifatlardan biri o’yinni idrok eta bilish va mo’ljalga olishdir.
Tanlashning ohirgi bosqich ko’rsatkichi bu – “o’yin shiddati va jangovorlik sifati”.
Shunday qilib, birinchi bosqichda 6 ta test va ko’rsatkichlar o’yin paytida baholanadi.
Bu tanlash dasturi 30-50 ta boladan kirish imtihonlarini qabul qilishga mo’ljallangan.
Buning uchun tanlash jarayonini yahshi tashkil qilish kerak. Nazorat sinovlarini 4 ta stansiyaga bo’lib qabul qilish lozim. Birinchi stansiyada 30 metrga yugurish qabul qilinadi. Ikkinchisida – yuqoriga sakrash. Uchinchi stansiyada umumiy epchillik baholanadi. To’rtinchisida to’p olib o’tishda diqqatni taqsimlash qobilyati baholanadi. O’yinni idrok etish (yoki fikrlash) ikki taraflama mini futbol o’yinini jarayonida aniqlanadi.
Yosh futbolchilarning yiqqan ballari soni aniqlanib, ularning bahosi quyidagi baholash meyorlari jadvali orqali keltiriladi.
Qabul imtihonlari natijalari tahlil qilinganidan song baholar e’lon qilinadi. Ijobiy baholarga erishgan bolalardan guruh tanlab olinadi. Ko’rsatkichlari yuqoriroq bo’lib, ammo sinovdan o’ta olmagan futbolchilar nomzodlar guruhiga olinishi mumkin.
Ularga uy vazifasi yarim yilga yoki bir yilga beriladi, so’ngra ular qayta ko’rikdan o’tishlari mumkin. Shuning bilan birinchi bosqich yakunlanadi.
Ikkinchi bosqichda yosh futbolchilarni tanlab olish uslubiyati.
Tanlashning ikkinchi bosqichida yosh futbolchilar ichidan iqtidorlilari tanlab olinadi. Bu maqsadni amalgam oshirish uchun birinchi bosqichdagi testlar ijobiy samara bermaydi. Tahlil shuni ko’rsatdiki, qobilyat rivojlanishini baholash uchun birmuncha boshqacharoq doira ko’rsatkichlaridan foydalanish lozim.
To’pga oyoq bilan uzoq masofaga zarba berish – 3 marta eng yahshi natija hisobga olinadi.
Tahnika uchun test. Burchakdan jarima maydonining markazigacha to’pni olib yurib, bir-biridan 3 m uzoqlikda joylashgan to’siqlarni “aldab” o’tib, darvozaga zarba berish. Chap va o’ng burchakdan ikkitadan imkoniyat beriladi. To’p darvozaga kirishi lozim. Eng yahshi natija hisobga olinadi.
mahsus koordinatsiya uchun test. Top bilan doiralarni kam vaqt sarflab “aldab” o’tish. Ikki imkoniyatdan yahshiroq natija olinadi.
Futbolchilarni tanlashda tehnik va taktik tayyorgarlikni ahamiyati.
Yosh, kelajagi porloq futbolchilarni tayyorlash kamayib ketganligini sabablaridan biri BO’SM, mahsus sinflar va tayyorgarlik guruhlari rahbarlari tomonidan bolalarning iqtisosli ravishda futbol bilan shug’ullanish uchun tanlab olinayotganligi hamda tanlash uslubiyatida bilishning sayozligidir.
Yuqori sport natijasiga hamma ham erishavermaydi. O’zbek va chet elda yuqori natijalarga erishgan futbolchilar biografiyasi bilan tanishsak (Pele, Maradona, G.Krasnitskiy, A. Abduraimov, M.An, V.Ffyodrov, M.Qosimov) shuni bilamizki, ular yoshlik davrida o’z tengdoshlaridan o’z qobilyatlari bilan ajiralib turishgan.
Futbolchilarni tanlash oquv-mashg’ulot jarayonining muhim va uzviy qismidir, chunki u sport tayyorgarligining asosiy vazifasini hal etishga – yuqori sport natijalariga erishishga yordam beradi.
Futbolda tanlash faqat natijalarning ancha yuqori darajada bo’lishiga emas, balki shug’ullanuvchilarning bir hil tarkibda bo’lishini ham ta’minlaydi, bu esa o’qitish o’rgatish natijalariga ijobiy ta’sir etadi. Tanlashga yetarlicha baho bermaslik yoki uning uslublarini mukammal bo’lmasligi, odatda tuzatib bo;lmaydigan zarar keltiradi. Ko’pchilik bolalarning bolalar – o’smirlar sport maktablarini tashlab ketishi (bu o’qitishning turli bosqichlarida sodir bo’ladi) bunga misol bo’la oladi.
Sportchilarni tanlashdagi malakasizlikning asosiy sababi-sportchining o’qishda, mashg’ulot va musobaqada o’sishiga sabab bo’ladigan shahsiy sifat va hususiyatlar kompleksi haqidagi bilimning yetarli emaskigi.
S port faoliyati qanchalik murakkab bo’lsa, sportchi psihologik va harakat funksiyalarining zaruruy kompleksini tashkil etuvchi variantlar shunchalik ko’p bo’ladi. Shu nuqtai nazardan futbol alohida o’rin egallaydi, chunki bu sport turidagi muvoffaqiyat bevosita sheriklarning birgalikda harakat qilish (o’ynash) sistemasiga bog’liq. Bunda shqhsning turki hil sifatlari va hislatlari ustun bo’lgan kishilar ayniqsa yaqqol ajiralib turadilar. Shuning uchun futbolda tanlash masalasi birinchi navbatda, bolalar shahsini va ularning butun sifatlari hamda hislatlarini o’rganish bilan bog’liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
