I bob. XVI-XIX asr oxirlarida qoraqalpoq, qozoq, qirg‘iz tojik, turkman, afg‘on xalqlariga oid asarlar

Mavzuning dolzarbligi. O‘z tarixini bilmaydigan millatni hech qachon yorqin kelajak kutmaydi, kechagi kunini unutga millatning kelajagi yo‘q. O‘z tariximizni o‘rganar ekanmiz millatimiz kelib chiqishi uzoq asrlarga borib taqaladi millatimizdan qadimda juda kuchli diniy va dunyoviy bilimga ega bo‘lgan olimlar yetishib chiqqan. Ularga munosib avlodlar bo‘lishimiz zarur. O‘z millatimiz tarixini o‘rganar ekanmiz o‘zbek millati bilan kelib chiqishi chambarchas bog‘liq bo‘lgan millatlar xalqlar tarixini ham o‘rganishimiz zarur. Bizga qardosh millatlar, xususan, qoraqalpoq, qozoq, turkman, tojik, qirg‘iz, afg‘on xalqlari tarixini o‘rganish dolzatb masala hisoblanadi.
Mavzuning o‘rganilganlik darajasi. Eng avvalo mavzuniga doir o‘z kitoblari bilan mahalliy mualiflar tomonidan yozilgan asarlar mavzuni yoritib berishgan, xususa, qoraqalpoq xalqi tarixig doir ma‘lumotlar Abulg‘oziyxon, Jiyen Jirov, Kunxo‘ja, Mulla Shodiy, Muhammadiyor ibn Arab, Xo‘ja Samandar Termiziy kabi yozuvchi va shoirlar asarlarindan topishimiz mumkin. Qoraqalpoq tarixini yoritishda yevropliklardan Sablukov va Demezonlar o‘z hissalarini qo‘shishgan.Qozoq xalqi tarixiga oid ma‘lumotlarni mahalliy tarixnavistlardan Hofiz Tanish Buxoriy, Munis, Ogahiy, Aliyev, Tursunovaning asarlaridan olishimiz mumkin. Qirg‘iz millati tarixiga oid ma‘lumotlarni Muhammad Haydar, Muhammad Sodiq Qoshg‘ar, Kosanboyev, Mirzamirodova, Aliyev kabi tarixchi olimlar va yozuvchilar asarlaridan topish mumkin Yevropaliklardan esa Andreyev, Semyonov, Ibanovlar o‘z harakatlari bilan hissa qo‘shishgan. Tojik millati tarixini yoritishda Amir Ahmad Roziy, Sulton Muhammad, Ahmat 8Donish, Mirza Salimbek, Muhammad Soliq yevropalik olimlardan esa Filip Nazarovning o‘rni beqiyosdir. Afg‘on xalqini o‘rganishda o‘z hissasini qo‘shgan mahalliy tarixchilardan Kushkakiy Burhoniddin, Gubar G‘ulom Mir Muhmmad, Asgar Hasan o‘z hissaini qo‘shgan. Yevropaliklardan Aslanov, inglizlar Raverti, Leyden rus olimlari Girs va Gerasimovalar Afg‘on xalqi tarixini yoritishda o‘z hissalarini qo‘shganlar.