I bob. Xalqaro moliya bozorlariningining mohiyati, tasnifi va nazariy asoslari xalqaro moliya bozorlariningining mohiyati va uning tasniflanishi

I BOB. XALQARO MOLIYA BOZORLARININGINING MOHIYATI,
TASNIFI VA NAZARIY ASOSLARI
1.1 Xalqaro moliya bozorlariningining mohiyati va uning tasniflanishi
Xalqaro moliya - _xalqaro moliyaviy resurslar majmuini va ularning harakatlanishini ifodalovchi tushuncha hisoblanadi. Xalqaro moliya munosabatlari muayyan maqsadlarni amalga oshirish uchun xalqaro darajada shakllantirilgan moliyaviy resurslarni taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonidagi iqtisodiy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliya munosabatlari o‘ziga xalqaro valuta munosabatlari, xalqaro kredit munosabatlari, xalqaro investitsiya munosabatlari, xalqaro savdo munosabatlari, xalqaro soliq munosabatlari, xalqaro lizing munosabatlari, mamlakatlar to‘lov balansini boshqarish, xalqaro moliya tashkilotlari bilan aloqalar kabi munosabatlarni qamrab oladi¹.
Globallashuv jarayoni - jahon savdosining o‘sishi, ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kengayishi, kapitalning xalqaro oqimi rivojlanishi, xizmatlar va mahsulotlarning xalqaro harakati xalqaro moliyaning rivojlanishiga zamin yaratdi. Shuningdek, mazkur holat jahon moliya bozorlarining, xalqaro moliyaviy korporatsiyalarning yuzaga kelishiga, davlatlararo moliyaviy munosabatlarning va xalqaro moliyaviy faoliyatning boshqa jihatlari murakkablashuviga olib keldi.
Xalqaro moliya o'zida obyektiv asosga ega bo‘lgan moliyaviy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliyaning moddiy asosi mamlakatlar o‘rtasida amalga oshiriladigan xalqaro moliyaviy oqimlar, jumladan, pul oqimlari, import qilingan mahsulot va xizmatlarning to‘lovlari hamda mahsulot va xizmatlar eksportidan kelgan valuta tushumlari, ushbu oqimlar xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyasini ifodalashi mumkin, lekin ular turli mamlakatlarga tegishli bo‘ladi. Shu boisdan mamlakatlar o‘rtasidagi pul oqimlari harakatini namoyon etadi. Shuningdek, kredit mablag'lari oqimi ham ikki tomonlama bo’lib hisoblanadi, bir tomondan qarzning berilishi bo‘lsa, boshqa tomondan esa, uning qaytarilishi va foizlarning to‘lanishi namoyon bo‘ladi. Shunday qilib, mazkur oqimlar asosida moliyaviy resurslarning mamlakatlar o'rtasidagi harakati yuzaga keladi. Ularning taqsimlanishi bir tomondan valuta kurslari asosida, ikkinchi tomondan esa, bojxona tariflari asosida boshqariladi.
Xalqaro moliya doimiy o‘zgaruvchan xalqaro pul tizimlarining holati va rivojlanishini, alohida mamlakatlar to‘lov balan- sining o‘zgarishini, xalqaro moliya bozorlari, xalqaro moliyaviy korporatsiyalar, xalqaro bank va investitsion faoliyatni namoyon etadi. Xalqaro moliya tizimining asosiy ishtirokchilari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: banklar, transmilliy korporatsiyalar, portfel investorlar va xalqaro rasmiy qarzdorlar. Xalqaro moliyaviy bozorlarining alohida mamlakatlarning moliya tizimiga jiddiy ta’sir ko‘rsatuvchi kuch hisoblanadi.
Xalqaro moliya bozorlariningi pul mablag’laridan foydalanish va ularni shakllantirishda vujudga keladigan tashkiliy va pul munosabatlarini boshqarishga yo’naltirilgan ma’lum bir masalani hal etishga qaratilgan aniq belgilangan ma’lum bir xatti-harakatlarni ifoda etadi.
Ular pul to’lovlari (hisob-kitob, transfert) bilan yoki kapital oqimi (lizing, trast, franchayzing) bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
Kapital – bu aylanma kiritilgan pul mablag’lari bo’lib, shu aylanmadan daromad keltiradi. Bular jumlasiga tadbirkor tomonidan o’zining faoliyati davomida foyda olish uchun yo’naltirgan har qanday turdagi mulkiy va intellektual qimmatliklarini kiritish mumkin. Kapital harakati moliyaviy aktivlar harakati orqali ifoda etiladi. Moliyaviy aktiv – bu shunday tovarki, u moliya bozorida sotiladi va sotib olinadi. Bularga valutalar, investitsion qimmatliklarni (qimmatli qog’zolar, qimmatbaho metallar, ko’chmas mulk) kiritish mumkin. Moliyaviy qimmatliklar moliyaviy bozorlariningning obyekti hisoblanadi va bu bozorlariningning tasnifiy belgisi bo’lib xizmat qilish mumkin.²

• 
  
• 
  kapitalning yuqori daromad keltiruvchi qobiliyatini saqlab qolishga qaratilgan bozorlarining.
  

Pul o’tkazmalari bozorlariningi jumlasiga hisob-kitobning barcha turdagi shakllari va turlarini (pul-tovar bozorlariningi) va transfertlarni (pulning bir
Kapitalning yuqori daromad keltiruvchi qobiliyatini saqlab qolishga qaratilgan bozorlarining kapitalni risk mavjud hollarda va xo’jalik faoliyati holatining noaniq davrida bajariladigan xatti-harakatlarni o’z ichiga oladi. Eng asosiylaridan biri bu sug’urta bozorlariningi (hedjrlash, garov bozorlariningii), diversifikatsiyalash va boshqalar.