100
qo‘shimcha va boshqa operatsiyalarni bajarish orqali, xohlagan o‘lchovdagi oddiy
yoki murakkab integral sxemalarni yaratish mumkin. Quydagi rasmda diffuziya
amalga oshiriladigan pechlar va unda joylashgan yarim o‘tkazgich plastinkalari
ko‘rsatilgan:
7.11-rasm. Diffuziya amalga oshiriladigan pechlar va unda joylashgan yarim
o’tkazgich kristalli.
7.6-§ p-n o’tish fizikasi
Quyidagi rasmda hali kontaktga keltirilmagan n va p yarim o‘tkazgich
materiallari modeli va sohalar tuzilishi keltirilgan. Ko‘rinib turibdiki, har qaysi
materiallarning xohlagan nuqtasida hamma vaqt elektron neytrallik sharti bajariladi,
chunki n-turdagi yarim o‘tkazgichda erkin elektronlar soni, musbat zaryadlangan
elektronlarni hosil qilgan donor atomlar konsentratsiyasiga, n-turdasida kovaklar
konsentratsiyasi ular hosil qilgan manfiy zaryadlangan akseptor atomlar
konsentratsiyasiga teng. p-turda Fermi sathi o‘tkazuvchanlik sohasiga yaqin, p-turda
esa valent soha atrofida yotadi. Bu 2 xil turdagi yarim o‘tkazgichlarni o‘zaro
kontaktga keltiramiz p-n chegarasidagi elektron va kovaklarning taqsimotidagi
gradiyent hisobiga n-turli yarim o‘tkazgichning kontakt sohasidagi elektronlar va
kovaklar bilan rekombinatsiyalashadi. Xuddi shunday p-turli yarim o‘tkazgichdan n-
turli yarim o‘tkazgich kontakt sohasiga diffuziya qilinib, undagi yerdagi elektronlar
bilan rekombinatsiyalashadi. Natijada n-turli yarim o‘tkazgichning kontakt sohasida
elektronlarni yo‘qotgan musbat zaryadlangan donor ionlar , p-turli yarim o‘tkazgichni
kontakt sohasida kovaklarini yo‘qotgan manfiy zaryadlangan akseptor ionlari hosil
bo‘ladi. boshlaydi, elektron va kovaklarning diffuziya asosida xosil bo‘lgan bunday
o‘tishlar, kontaktda yuzaga kelgan potensial to‘siqni tobora oshishiga va bu sohada
Fermi sathlarini tenglashganida potensial to‘siqlar o‘zini maksimum qiymatiga
erishadi. Bu holat, p-n o‘tishda muvozanat holati bo‘lib hisoblanadi. p-n o‘tishda
101
hosil bo‘lgan elektr maydoni o‘z yo‘nalishi bo‘yicha elektronlarning n – turdan p –
turga va kovaklarni esa p – turdan n – turga o‘tishiga to‘sqinlik qiladi, ya‘ni asosiy
zaryad tashuvchilarning p-n o‘tishda diffuziyaga qarshilik qiladi. Ammo bu hosil
bo‘lgan elektr maydoni p – turda asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar elektronlarni
p – turga va n – turda asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar kovaklarni n – turga
o‘tishiga yordam beradi. Bunda asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilarga p-n
o‘tishdagi potensial to‘siq xalaqit bermaydi. p-n o‘tishning muvozanat holatdagi
sohalar diagrammasi 6.11 rasmda keltirilgan:
Do'stlaringiz bilan baham: