I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

4.7-§   Yorug’likning yarim o’tkazgichda yutilish tabiati haqida qisqacha 
ma’lumot 
 
Umuman  olganda  yarim  o‘tkazgichlarda  yorug‘likni  yutilishi  va  uni  ifodalovchi 
yutish koeffsiyenti      α-har xil tabiatga ega bo‘lgan yutilishlarni yig‘indisidan iborat 
bo‘ladi.  Shuning  uchun  ko‘rilayotgan  yutish  jarayonida  qaysi  turdagi  yutilishning 
hissasi  ko‘proq  va  uni  qaysi  hollarda  to‘la  namoyish  etish  mumkinligini  ko‘rib 
chiqamiz.  Yorug‘likning  (fotonning)  yutilishi  fotoenergiyaning,  elektron  va 
atomlarning  energetik  holatini  o‘zgartirishga  sarflanishini  nazarda  tutib,  asosiy 
yutilish mexanizmlarini quyidagi turlarga bo‘lish mumkin: 
1) 
Yorug‘likning  fundamentall  yoki  xususiy  yutilishi-elektronlarning  valent 
sohadan o‘tkazuvchanlik sohasiga o‘tishini ta‘minlaydigan yutilish. 
2) 
Zaryad  tashuvchilar    (elektron  va  kovaklar)  o‘tkazuvchanlik  sohasi  ichidagi 
(elektron)  yoki  valent  sohasi  ichidagi  energetik  holatlarni  o‘zgartirishga  olib 
keladigan erkin zaryad tashuvchilar tomonidan yutilishi. 
3) 
Elektron  kirishma  atomlari  hosil  qilgan  energetik  sathlardan  o‘tkazuvchanlik 
sohasiga  yoki  elektronlarning  valent  sohasidan  akseptor    energetik  sathlariga 
o‘tishdagi kirishma atomlar orqali yutilishi. 
4) 
Fotoenergiyaning  kristall  panjara  tebranishlarining  xossalarini  o‘zgartirishga 
olib keladigan fonon yutilish. 
5) 
Eksitonlarni vujudga keltiradigan yoki ulardagi elektron va kovak bog‘lanishni 
uzish bilan erkin elektron va kovak hosil qilishga sarflanadigan - eksiton yutilish.