I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

Yarim  o’tkazgichlardagi  kirishma  atomlar  va  nuqsonlarga  doir  masalalarning 
yechilishi:  
1. 
Masalaning berilishi: Muvozanat vakansiyalar konstentrastiyasi kremniy 
kristallida  quyidagi  ifoda  orqali  aniqlanadi.   









КТ
v
N
3
exp
22
10
5
Bunda  harorat  T= 
1000 
0
K  da  vakansiyalar  konstentrastiyasini  aniqlang.  Masalaning  echilishi: 
Muvozanat  vakansiyalar  konstentrastiyasi  kremniy  kristallida  aniqlanish 
ifodasidan foydalanamiz.  

---

 
39 









kТ
v
N
3
exp
22
10
5
Bu erda: k- Bolsman doimiysi bo‘lib, uning qiymati k=8,61·10
-5
 
eV/Kl  ifodaga  qo‘yib,  harorat  T=  1000 
0
K  da  kremniy  kristalida  hosil  bo‘lgan  
vakansiyalar konstentrastiyasini aniqlaymiz. 








kТ
v
N
3
exp
22
10
5
=










 
·1000
5
-
8,61·10
3
exp
22
10
5
=


84
,
34
exp
22
10
5


=
14
,
15
10
22
10
5



=
86
,
0
10
16
10
22
10
5




=
6
10
24
,
7
5


=
3
6
10
2
,
36


sm
=
3
7
10
6
,
3


sm
 
Demak  harorat  T=  1000 
0
K  da  kremniy  kristalida  hosil  bo‘ladigan    vakansiyalar 
konstentrastiyasi 
3
7
10
6
,
3



sm
v
N
ni tashkil etar ekan. 
2. 
Masalaning  berilishi:  II  guruh  elementi  Zn  kremniyda  (agar  ular  tugunda  Si 
atom o‘rnini egallagan bo‘lsa) qanday holatda bo‘ladi va qancha energetik sath hosil 
qiladi.  
Masalaning echilishi: Kremniy elementi tashqi qobig‘ida to‘rtta elektroni bo‘lib, bita 
kremniy  to‘rtta  kremniy  bilan  kovalent  bog‘lanishi  hisobiga  olmos  ko‘rinishidagi 
tetroedirik kristall panjara hosil qiladi. 
Agar  II  guruh  elementi  Zn  kremniy  kristall  panjarasida  tugunda  joylashib  Si 
atomining  o‘rnini  egallagan  bo‘lsin,  u  holda  Zn  ikkinchi  guruh  elementi  tashqi 
qobig‘ida  ikkita  elektron  bo‘lganligi  uchun  kristall  panjarada  ikkita  elektron 
bog‘lanish  etmaydi.  Ya‘ni  ikkita  kovak  hosil  bo‘lib  qoladi.  Bundan  ko‘rinadiki, 
kristall  panjarada  elektronlarni  yutuvchi  kovaklarni  itaruvchi  markazni  kremniyning 
ta‘qiqlangan  sohasida  hosil  bo‘lishiga  sabab  bo‘ladi.  Demak,  kremniyga  rux  atomi 
kiritilganda ikkita akseptor sath hosil bo‘ladi, bular: E
v
 + 0.26 eV va  E
v
 + 0.55 eV 
larni tashkil qiladi.