I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

 
 

---

 
36 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
а  –  birikmalar  –  sodda  energetik  soha  tuzilishiga  ega  juftliklar;  b  –  birikmalar  – 
murakkab energetik soha tuzilishiga ega juftliklar.   
2.3- jadval
. 
Ta‘qiqlangan soha kengligini A
III
B
V
 birikmalari asosidagi 
qattiq jismlarning tarkibiga bog‘liqligi ( T=300K ).
 
 
0      0,2     0,4     0,6      0,8     1,0                  
Ga
x
In
1-x
As 
InP
y
As
1-y
 
Ga
x
In
1-x
Sb 
InAs
y
Sb
1-y
 

E, eV 
0,2 
0 
0,6 
0,8 
1,0 
1,2 
1,4 
0,
4 
x, y 
а) 
Al
x
Ga
1-x 
As 
GaAs
1-y
P
y
 

E, eV 
1,2 
1,0 
1,6 
1,8 
2,0 
2,2 
2,4 
1,4 
x, y 
b) 
0       0,2   0,4    0,6      0,8    1,0           

---

 
37 
Xuddi shundek  V – guruh elementlarining atomlarini A
III 
B
V
 dagi eruvchanligi juda 
katta  ekanligini  hisobiga  ularni  diffuziya  qilish  yo‘li  bilan  yangi  turdagi  yarim 
o‘tkazgich  GaAs
1
P
1-x
  yoki  GaAs
1
Sb
1-x
  materiallari  olindi.  A
III 
B
V
  yarim  o‘tkazgich 
materiallariga  izovalent  II  yoki  VI-guruh  elementlarini  diffuziya  usuli  bilan  kiritib 
yangi  –  Cd
1
Zn
1-x
S,  CdS
1
Se
1-x
  –  materiallarni  olish  mumkin.  Izovalent  kirishma 
atomlarining  A
III 
B
V
,  A
II
B
VI
  –birikmalari  yarim  o‘tkazgich  materiallarida  cheksiz 
eruvchanligi  nafaqat  yangi  murakkab  yarim  o‘tkazgich  materiallarini  yaratish 
imkoniyatini  beradi,  balki  bitta  kristallda  ma‘lum  qalinlikka  ega  bo‘lgan  yangi 
turdagi  geteroo‘tishlar  yaratish  imkonini  beradi.  Masalan,  Ga
1
Al
1-x
As  –  GaAs  va 
shunga  o‘xshash.  Bunday  yangi  turdagi  geteroo‘tishlar  o‘ta  faol  ishlaydigan  va 
boshqariladigan  yarim  o‘tkazgich  lazerlar  va  fotoelementlarni  yaratish  imkoniyati 
oshadi.  Quyidagi  jadvalda  murakkab  yarim  o‘tkazgichlarning  ta‘qiqlangan  soha 
kengligini izovalent kirishma atomlar miqdoriga bog‘liq o‘zgarishi keltirilgan: