I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

 
Yupqa qatlamli kondensatorlar uchun materiallar 
 
Yupqa  qatlamli  kondensatorlarning  parametrlari  asosan  dielektrik  qatlam 
materialining  xossasi  bilan  aniqlanadi.  Dielektrik  materialning  asosiy  xossalariga  1) 
solishtirma sig‘im: S=

0
/h,    (

0

 dielektrik doimiy, h 

 dielektrik qatlam qalinligi).  
2)  Elektr  maydoniga    chidamliligi    E
d
=U
d
/h,  (U
d

  teshilish  kuchlanishi)  ni 
kiritish mumkin 
Katta  yuzada  nuqsonsiz  qatlam  olish  qiyin  bo‘lgani  uchun  yupqa  qatlamli 
kondensator  yuzasining  o‘lchami  cheklangan  bo‘ladi.  Yuzani  kichikligi  hosil  qilish 
kerak  bo‘lgan  sig‘im  qiymatining  qanday  aniqlikda  olinishiga  bog‘liq  bo‘ladi. 
Dielektrik qatlamning eng kichik qalinligiga ham cheklanish mavjud bo‘lgani uchun 
(qatlamdagi  teshiklar  elektr  maydonini  qiymatiga  chidamliligi  bo‘lishida  ta‘sir 
qiladi), dielektrik qatlam materialining dielektrik singdiruvchanligiga ma‘lum talablar 
quyiladi.  Qatlamni  eng  kichik  qalinligi  h=0,1  mkm  va  maksimal  yuzasi.  S=10  mm
2
  
bo‘lsa 10
6
 pf sig‘im olish uchun dielektrik materialning  dielektrik singdiruvchanligi 
10  dan  katta  bo‘lishi  kerak.  Dielektrik  materialning  elektr  mustahkamligi  teshilish 
kuchlanishi  qiymati  bilan  aniqlanadi.  Ya‘ni  U
d 
=  E
d
∙  h,  formula  asosida  eng  katta 
ishchi kuchlanishi aniqlanadi.  
Dielektrik qatlam olish uchun metall va yarim o‘tkazgich oksidlari ishlatiladi. 
Masalan:  SiO
2
,  SiO,  GeO  (dielektrik  singdiruvchanligi  katta).  SiO
2
  qatlamli  kam 
ishlatiladi,  chunki, dielektrik singdiruvchanlik kichik va vakuumda qizdirib o‘chirish 
usuli bilan qatlamini hosil qilish qiyin T=1600 
0
C da bug‘larining bosimi SiO nikidan 
taxminan 10
 5 
 marta kichik bo‘ladi.  
Qiyin  eruvchi  metall  oksidlari  Ta
2
O
5
,  TiO
2
  boshqa  metall  oksidlaridan  ancha 
yuqori dielektrik singdiruvchanlikka ega. Ta
2
O
5 
qatlamini olish texnologiyasi yaxshi 
o‘rganilgan bo‘lgani uchun ko‘proq yupqa qatlamli kondensatorlar dielektrik qatlami 
sifatida ishlatiladi.  

---

 
167