99
hisoblab chiqiladi. Bunda diffuziya qilinayotgan kirishma atomlarining diffuziya
koeffsiyentini va eruvchanligini haroratiga bog‘liqligining qiymatlarini aniq bilishni
talab etadi. O‘rganilayotgan material p-turga ega va undagi akseptor kirishma
atomlari konsentratsiyasi
N
A
= 10
16
sm
-3
bo‘lsa, unda diffuziya qilinadigan kirishma
atomlari albatta donorlik xususiyatiga ega bo‘lishi va shunday haroratda diffuziyaki
qilinishi lozimki, unda yarim o‘tkazgich sirtida diffuziya vaqtida kirgan donor
kirishma atomlari konsentratsiyasi materialdagi mavjud akseptor kirishma atomlar
konsentratsiyasidan
10
2
10
3
marta katta bo‘lishi kerak. Yuqoridagi mavzularda
ta‘kidlaganimizdek, diffuziya doimo manbadan amalga oshirilganligi uchun uning
taqsimoti rasmda ko‘rsatilgandek bo‘ladi:
Bu ko‘rsatilgan uch sohani ko‘rib chiqaylik. I-sohada diffuziya natijasida
kiritilgan donor kirishma atomlarning konsentratsiyasi mavjud akseptor kirishma
atomlarni konsentratsiyasidan katta, albatta rasmda ko‘rsatilganday bu nisbat kristall
sirtidan uning ichiga kirgan sari o‘zgarib boradi. Demak, bu sohada
N
D
>N
A
yoki
n>p
sharti bajarilganligi uchun material n-turga ega bo‘ladi. (bu yerda donor kirishma
atomlaridan chiqqan elektronlar akseptor kirishma atomlari hosil qilgan kovaklar
bilan rekombinatsiyalashib, qolgan qismi o‘tkazuvchanlik sohasiga bo‘ladi,
n=N
D
-N
A
va material n-turga ega bo‘ladi). II-sohada
N
D
=N
A
(n=p) bo‘lib, bunda donordan
chiqqan barcha elektronlar, akseptor valent sohada hosil qilgan barcha kovaklar bilan
rekombinatsiyalashadi natijada donor hamda akseptor kirishma atomlari hisobiga
hosil bo‘lgan erkin elektronlar va kovaklar qolmaydi. Faqat ko‘rilayotgan haroratga
mos xususiy zaryad tashuvchilar bo‘ladi. Demak bu sohada material xususiy yarim
o‘tkazgichga - eng katta solishtirma qarshilikka ega bo‘lgan materialga aylanadi.
Mana shu
N
D
= N
A
bo‘lgan soha p-n o‘tish sohasi yarim o‘tkazgichga xos sirtidan
mana shu sohagacha bo‘lgan masofa p-n chuqurligi deb ataladi. III-sohada donor
kirishma atomlari mavjud akseptor kirishma atomlarning konsentratsiyasidan kam
bo‘lganligi uchun
N
A
-N
D
=p
o
-N
D
=p, material p-turga ega bo‘ladi va p-n o‘tish
chegarasidan uzoqlashgan sari p-kovaklar miqdori oshib p
o
ga yaqinlashadi. p-n
o‘tishning diffuzion texnologiyasi boshqa usullarga nisbatan xohlagan chuqurlikda,
o‘ta aniqlik bilan p-n o‘tish hosil qilish imkonini berdi. Shuning uchun ham buni
planar texnologiya deb ataladi. p-n o‘tish hosil qilingan plastinkalarda yana
Do'stlaringiz bilan baham: