|
II BOB
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA
Pedagogik texnologiyaning rivojlanish tarixi
So'nggi yillarda Respublikamizning taniqli pedagog olitnlari tomonidan o'quv
jarayoniga pedagogik tcxnologiyani joriy etish bo'yicha samarali izlanishlar olib
borilmoqda. Pedagogik texnologiya tushunchasi ilmiy maqolalarda, anjuman
ma'ruzalarida, davriy nashrlarda o'z aksini topmoqda. Respublikamizning taniqli
olimlari R.X.Jo'raev. U.N.Nishonaliev. N.S.Sayidaxmcdov. B.L.Faberman: Rossiva pedagogik olimlari B.P.Bespalko, M.V.KJarin, N.I'.Talizina, L.M.Fridman. V.Slastyonin. N.N.Mixaylov: Amerika. G'arbiy Evropa va boshqa davlatlar olimlari B.Blum, J.KerroI. Golbraynt. T.Sokomoto o'z ilmiy tadqiqotlarida '"pedagogic texnologiya" tushunchasining mohiyati va ahamivatini ochib bcrishga munosib hissa qo'shganlar.
O'qitishga texnologik yondashish, ya'ni o'quv jarayonini ham ishlab chiqarish
jarayoni kabi takrorlariuvchan xarakterga cga bo'Hshini ta'minlashga oid dastlabki
izlanishlar asrimizning XX asrning 50 yillarida amerikalik pedagog olimlar
tomonidan olib borilgan. Xususan, "ta'lim texnologiyasi" iborasi ham birinchi marta amerikalik olim B.Skiner tomonidan ishlatilgan. U "ta'lim texnologiyasi -
psixologiya fani yutuqlarini pedagogik amaliyotda qo'llashdan iborat", deb
ta'riflagan. Bu ta'rifga asosan shuni ta'kidlash lozimki, hozirgi kunda "pedagogik
texnologiya" tushunchasiga "yangi". "ilg'or". "progrcssiv" kabi so'zlarni qo'shib
aytilish ham nisbiydir.
Tegishli adabiyotlarni tahlil qilish "pedagogik texnologiya" tushunchasi
o'zining rivojlanish tarixiga ega ekanligini ko'rsatdi. Xorijiy mutaxassislar bu
tushunchaningnvojlanishini uch bosqichga bo'lib o'rganish lozim deb hisoblaydilar.
Birinchi bosqichda o'qitish jarayonini faqat o'qituvchilaming o'zi olib borgan.
N.F.Talizina ta'kidlaganidek. "inson tajribasi o'qitish texnologiyasi funktsiyasini
bajargan". Ikkinchi bosqichda esa, darslik va qo'llanmalar chop etila boshlagandan
so'ng o'qitish texnologiyasi mazmunida tub o'zgarishlar sodir bo'ldi. O'qituvchiga
yordam beruvchi turli didaktik materiallar vujudga kela boshladi.
Uchinchi bosqichda esa, o'qitish texnologiyasi mazmun jihatdan yanada
boyidi, o'qituvchi va talabalar uchun yuqoridagilar qatoriga texnik vositalar hamda
o'rgatuvchi mashinalar ham qo'shildi.
O'rgatuvchi mashinalarning o'quv jarayonida qo'llanishi natijasida
dasturlangan ta'iim tushunchasi vujudga keldi. U pedagogik texnologiyaning
dastlabki o'xshatmasi edi. Dasturlashtirilgan o'qitish - bu avlomatik repititor bo'lib,
u o'quvchini mantiqiy o'zaro bog'liq, qisqa qadamlar orqali deyarli xato
qildirmasdan, to'g'ri javob berisliga yo'llaxdi va u o'z o'rnida baholanib
mustahkamlanish naiijasida o'qitish maqsadlarini belgilovchi aniq javoblarga ketmaket ravishda yaqinlashtirib boradi (E.F.Zecr). Ammo bunday ta'lim jarayonida o'qituvchi shaxsining inkor etilishi sababli dasturlangan ta'lim o'tgan asrning 60- yillarida o'qitishning aniq maqsadlarini belgilashning zamonaviy shakli bo'lishiga qaramay, fanda va amaliyotda uzoq vaqt o'z rivojini topmadi.
Shunga qaramay, o'sha yillarda jahon pedagogikasida texnik vositalar, axborot
sig'imi va axborot o'tkazish qobiliyatlarini oshirish, o'quv axboroti uzatish kanalini
individuallashtirish kabi ta'lim berish imkoniyatlaridan unumli foydalanishni
takomiliashtirishga oid muammolarga alohida e'tibor berila boshlandi. Ko'pchilik
mutaxassis olimlar o'quv jarayonida keng qo'llanilayotgan ommaviy axboroot
vositalari o'miga axborot saqlashning kompyuterlashtirilgan tizimi, lazerli aloqa
kanali, mikroelektron qurilmalar va boshqa yangi axborot vositalaridan foydalanishga o'tish zarurligini ta'kidlaydilar. O'quv jarayoniga zamonaviy texnik vositalarni qo"llash tarafdoriari o'qitish sifatini yaxshilash aynan shu vositalarga bog'liq deb hisoblaydilar.
Tegishli metodik tavsiyalar ta'lim jarayonida texnik muhitni yaratishga, ya'ni
texnologiya tushunchasini o'qitish jarayonida qo'Ilash masalalariga qaratildi. Dastlab "kompyuterli texnologiya" va '"yangi axborot texnologiyasi" kabi tushunchalar vujudga keldi. Bular pedagogik texnologiyani amalga oshirish uchun zamonaviy texnik vosita sifatida qo'llanila boshlandi.
O'tgan asrning 50 yillari o'rtasida jahon pedagogikasida o'quv jarayonini
to'la-to'kis yangi, o'ziga xos "texnologik" usulda tashkil etishga yondashish vujudga kelgan edi. 60 - yillarda esa, o'qitish metodlarining turli- tumanligi, ulardan o'quv jarayonining tashkil etishda foydalanish murakkablik tug'dirayotganligi e'tirof etila boshlandi. SHuning uchun ham hamma metodlar uchun umumiy bo'lgan ilmiy asos yaratish zaruriyati tug"ildi. Natijada pedagogik metodlar texnologiyasi yoki o'quv
jarayonini tashkil etish texnologiyasi. ya'ni ta"lim texnologiyasi tushunchasi vujudga keldi. Hozirgi kunda jahon pedagogikasida pedagogik tcxnologiyaga turli xil ta'riflar berilgan:
'Ta'lim texnologiyasi - ilmiy va boshqa bilimlarning amaliy masalalarini hal
etishda sistemali ravishda qo'llashdan iborat" (Golbrayntl.
Pedagogik texnologiya "ta'limni sistemalashtirish" yoki "sinfda o'qitishni
sistemaiashtirislf' g'oyalarini pedagogikaga tadbiq etishdan iborat (T.Sakomoto).
"Pedagogik maqsadga crishishda foydalaniladigan barcha instrumental va
metodik vositalarning sistemalashgan majmui va ularni faoliyat ko'rsatish tartibi"
Do'stlaringiz bilan baham: |
