|
Vodorod yerda tabiiy shaklda mavjud, ammo elementar shaklda katta miqdorda emas, shuning uchun u sanoat miqyosida bir necha usulda ishlab chiqariladi. Albatta, eng keng tarqalgan usul bug' sintezi-gaz (vodorod va uglerod oksidi aralashmasi)ni hosil qilgan holda juda yuqori haroratlarda tabiiy gaz (metan) bilan reaksiyaga kirishadigan metan bug' islohoti hisoblanadi.
Vodorod yonish orqali yoki vodorod yoqilg'isi elementlaridan foydalanish orqali yoqilg'i sifatida ishlatilishi mumkin. Koinot sanoatida vodorod raketa uchun yoqilg'i sifatida ishlatiladi. Neftni qayta ishlash zavodlari havo ifloslanishini kamaytirish uchun va toza transport yoqilg'isini ishlab chiqarish uchun tarkibida oltingugurt miqdori kam bo'lgan vodoroddan foydalanadi, metallurgiya sanoatida esa vodorod metall oksidlari tarkibini kamaytirish va issiqlik bilan ishlov berish paytida oksidlanishni oldini olish uchun ishlatiladi.
Vodorod yarimo'tkazgichlar ishlab chiqarishda gaz muhitini kamaytirish uchun ishlatiladi. Kimyoviy, farmasevtika va oziq-ovqat sanoatida vodorod molekulalarini boshqa birikmalar (masalan, moylar va yog'lar) bilan birlashtirishga va natijada saqlash muddatini uzaytirishga, xususiyatlarini o'zgartirishga yoki yuqori saralangan o'zgarishlarni amalga oshirishga yordam beradi.
Transport tarmog'ida vodorod transport vositalaridagi yoqilg'i elementlarida elektr dvigatelni quvvatlantirish uchun ishlatiladi. Yassi yoki termik silliqlangan yassi shisha ishlab chiqarishda shisha oksidlanishi va nuqsonlarini oldini olish uchun mavjud kislorodni tozalash va ushlash uchun azot va vodorod aralashmasidan foydalaniladi.
1.3.Neft va gaz mahsulotlarining fizik- kimyoviy tahlili.
Neft va gaz mahsulotlaridan olingan murakkab organik moddalarning tuzilishini aniqlashda kimyoviy usullar bilan bir qatorda, tahlilning fizik-kimyoviy usullaridan keng foydalanilmoqda. Fizikkimyoviy usullar kimyoviy usullarga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega:— fizik-kimyoviy usullar qodlanilganda tahlilni juda qisqa vaqtda va kam miqdordagi m oddalar bilan bajarish m umkin;— fizik-kimyoviy usullar yordamida kimyoviy usul bilan erishib bólmaydigan natijalar olish mumkin. Fizik-kimyoviy usulning bu afzalliklari kimyoviy usulni butunlay inkor etmaydi. Aksincha, bu usullardan birgalikda foydalanilganda samarali natija olinadi.
Tahlilning fizik-kimyoviy usullari moddalarning kimyoviy reaksiyalari jarayonida fizikaviy xossalarini o ‘rganishga asoslangan. Fizikkimyoviy tahlil usullarining bir necha xili mavjud. Ulardan neft va gaz sanoatida neft va gaz m ahsulotlarining xossalarini o ‘rganishda, shuningdek, ilmiy tekshirish laboratoriyalari ishlarida keng foydalaniladi. Buv usullar orasida tajribada katta ahamiyatga ega bo'lgani quyidagilardir:
1) spektral va boshqa optik usullar;2) elektrkimyoviy usullar;3) xrom atografik-tahlil usullari. Yuqorida ko‘rsatilgan uchta guruh orasida tahlil usullari sonining ko‘pligi jihatidan va tajribada muhim ahamiyatga ega bo'lgani bu spektral va boshqa optik usullar guruhidir. Spektral va boshqa optik usullar guruhi quyidagi tahlil usullarini o ‘z ichiga oladi:
• atom -emission spektrlar;• atom -absorbsion spektrlar;• infraqizil spektrlar;• alangaviy spektrometriya;• luminessensiya va boshqa usullar.Bu usullar moddaning elektrmagnil nurlar ta ’sirida hosil bo'ladigan har xil effektlarni o ‘lchashga asoslangan.Elektrkimyoviy tahlil usullari guruhi elektr ofikazuvchanlik, potensiallar va boshqa xossalarni o ‘lchashga asoslangan boMib, potensiometriya, konduktom etriya, voltam perom etriya va boshqa usullardan iborat.Xromatografik tahlilga, gaz va gaz-suyuqlik xromatografiyasi, yupqa qatlamli, ion alm ashinish va boshqa xromatografik usullar kiradi. Neft va gaz mahsulotlari tarkibidagi organik moddalarni tahlil qilish fizik-kimyoviy tahlil usullariga asoslangan. Fizik-kimyoviy tahlil usullari muhim afzalliklarga (yuqori sezgirlikka, natijalarning tez olinishiga) va qator ko‘rsatkichlari bo'yicha klassik usullardan ustunlikka egadir. Fizik-kimyoviy tahlil usullarining yuqori sezgirligi, natijalarning tez olinishi, universalligi, avtomatlashtirish mumkinligi, ularni xalq xo‘jaligida, fan va texnikaning turli sohalarida qo'llash imkonini beradi.Mahsulot sifatini va mehnati unumdorligini oshirish kabi muhim masalalarni hal qilishda ham g ‘oyat muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, kimyo fanining yangi sohasi — kosmik tahliliy kimyoning asosini tashkil etadi.[4]
Do'stlaringiz bilan baham: |
