I bob. Mtt da bolalarni vaqt bo‘yicha tasavvurlarini shakllantirish

I.BOB. MTT da bolalarni vaqt bo‘yicha tasavvurlarini shakllantirish
1.1. Vaqt va uning xususyatlari
Vaqtning asosiy qabul qilinishi bu sezish qobiliyatidir. har xil kompleks analizator vaqtni sezish qobiliyatining cho‘zilishiga ta`sir qiladi, lekin asosiy xususiyati deb I.M. Sechenov eshitish va tananing sezgi qobiliyatlariga e`tibor bergan "Vaqt tovush va tananing sezish qobiliyati insonga vaqt haqida tushuncha beradi, shunda ham to‘la o‘z mazmuni bilan emas balki vaqt bir tomonlama tovushning tortilishi va tananing sezishini tortilishi. SHuning uchun I.M.Sechenov eshitish va sezish xususiyagidan bu vaqt bo‘shlig’ining /drob/ analizatorlari degan edi.
I.P.Pavlov ko‘rsatgan ediki vaqtning hisoblanishi nerv sistemasining har bir elementiga, uning har bir hujayrasiga xos u buni eksperemental asosda isbotladi. har qanday analizator "vaqtni hisoblashi" mumkin. I.P.Pavlov ayttan ediki, vaqtning fiziologik qabul qilinishi bu kishining tormozlanishi vа ta`sirlanishidir, bu esa vaqtni hisoblashga yo‘l beradi.
Bu fikrlar qator izlanishlar orhali ko‘rsatilgan. Ikkinchi signal sistemasida ta’sirlanish vaqtning etarli hisobga olinmasligidan kelib chiqadi, tormozlanish protsessida unga ko‘proq baholash xususiyatidandir.
SHunday qilib, aniq vaqt intervallarini vaqtinchalik baholash ta'sirlanish va tormozlanish dinamik protsessida aniqlanadi.
Vaqt intervalida differentsirovka bu vaqtga nisbatan shartli reflekslarning xosligidir. Bolalar uzoq vaqt davomida ob'ektivligini tushuna olmaydigan vaqtinchalik munosabatlarni konkretlashtirish uchun ular o‘zlarining tajribalarida vaqtning ma'lum ko‘rsatkichlari bilan bog'liq bo‘lgan har qanday faktlardan foydalanadilar.
6-7 yoshli bolalar allaqachon vaqtinchalik qo‘shimchalardan faol foydalanmoqda. Lekin zamon kategoriyalarining hammasi ham ular tomonidan tan olinmaydi va nutqda to‘g‘ri aks ettirilmaydi: hodisalarning o‘z vaqtida tezligi va lokalizatsiyasini bildiruvchi qo‘shimchalar yaxshiroq o‘zlashtiriladi, yomonroq – davomiylik va ketma-ketlikni ifodalovchi qo‘shimchalar. Biroq, bolalar uchun eng qiyin zamon qo‘shimchalarining ma'nosini ochib beradigan bir nechta o‘quv mashg'ulotlari ularning tushunchalarini aniqlaydi. Demak, shunday xulosa kelib chiqadi: 5-7 yoshli bolalarda vaqtinchalik tushunchalarni og'zaki ifodalash jarayoni doimiy rivojlanish bosqichida bo‘lib, bu jarayon nazorat qilinsa, ayniqsa jadal davom etadi. Maktabgacha yoshdagi vaqtinchalik munosabatlarning nozik farqlanishi hali ham juda sekin shakllanadi va ko‘p jihatdan bolalarning umumiy aqliy va nutq rivojlanishiga bog'liq.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning vaqt haqidagi g'oyalari tabiati ularning vaqt xususiyatlarini tushunishlari, vaqtinchalik tushunchalarni o‘zlashtirishlari (tongda, oqshomda, peshinda, yarim tunda, kun, hafta, oy, yil), vaqtni boshqarish qobiliyati bilan bog'liq. tabiat hodisalariga ko‘ra kunning vaqti, ritmik tabiat hodisalarining sabab-vaqt munosabatlari g'oyasi, soniyalar, daqiqalar va soatlarning davomiyligi va soat bo‘yicha vaqtni aniqlash, vaqt oraliqlarini baholash qobiliyati.
O‘qitish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, bolalar bog'chasida va oilada pedagogik ta'sirni tashkil etish jarayonida bolalar sanab o‘tilgan vaqtinchalik ko‘rinishlarning faqat ba'zilarini va o‘z vaqtida harakat qilish qobiliyatini o‘rganadilar. Turli ma'noli vaqtinchalik tushunchalar ko‘pincha birlashtiriladi (tong va shom va boshqalar).
Ko‘pgina bolalar kunning turli davrlarida osmon rangidagi farqlarni sezmaydilar va kunning qismlari ketma-ketligini aniqlay olmaydilar.
Ko‘pincha maktabgacha yoshdagi bolalar haftaning kunlarini bilishmaydi, ularning ketma-ketligini aniqlay olmaydilar. Haftaning kunlarini yodlashda notekislik kuzatiladi, bola uchun aniq hissiy rangga ega bo‘lgan kunlar yaxshiroq esda qoladi.
Hatto katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalar ham vaqtni o‘lchash (taqvim, soat yordamida) haqida etarli ma'lumotga ega emaslar. Vaqt oraliqlarining nomlari (daqiqa, soat) bolalar uchun sof og'zaki, mavhum bo‘lib qoladi, chunki bu davrlardagi faoliyatning hayotiy tajribasi hali to‘planmagan.
Shunday qilib, bolalarning vaqt haqidagi bilimlari to‘liq emas, izolyatsiya qilingan, o‘zaro bog'liq va statik emas. Buning sababi shundaki, bolalar kunning qismlari belgilari bilan tanishtiriladigan epizodik mashg'ulotlar haftaning kunlari, oylar ketma-ketligini yodlaydilar, ularga vaqt haqida - uning ravonligi va qaytarilmasligi haqida kerakli bilimlarni bermaydilar. , ritm, temp va davriylik haqida. Bolalar tomonidan olingan ma'lumotlar ong yuzasida qoladi, vaqtinchalik munosabatlarni ochib bermaydi.