I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: tabiatda energiyaning aylanishi, tabiatda 
ener 
giyaning saqlanishi, Quyoshning yorug‘lik energiyasi, gidro-
elektr stansiya,  foydali  ish  koeffitsiyenti.
1. Tabiatda energiyaning aylanishini tushuntirib bering.
2. «Energiya hech vaqt bordan yo‘q bo‘lmaydi, yo‘qdan bor bo‘lmaydi», deganda ni-
mani tushunasiz?
3. Foydali ish koeffitsiyenti deb qanday kattalikka aytiladi va u qanday ifodalanadi?
4. Nima sababdan FIK birdan (100 % dan) katta bo‘la olmaydi?
1. Avtomobilga quvvati 100 kw bo‘lgan dvigatel o‘rnatilgan. U 1 minutda 2,4 MJ 
foydali ish bajardi. Avtomobilning FIKni toping. 
2. Ko‘tarma kran 10 kw quvvatli dvigatel bilan ishlaydi. Dvigatelning FIK 80 % 
ga teng bo‘lsa, massasi 2 t bo‘lgan yuk 40 m balandlikka qancha vaqtda chiqa-
riladi?  g = 10 m/s
2
 deb oling.
η =
A
f
A
t
. 100 %. η =1 800 000
1 350 000.100 %=75 %.

---

168
Saqlanish qonunlari
3. Samolyot to‘g‘ri chiziq bo‘ylab 900 km/soat tezlik bilan tekis uchmoqda. Dvi-
gatellarining quvvati 1,8 MW va FIK 70 % ga teng bo‘lsa, tortish kuchi qancha?  
4. Gidrostansiyaning balandligi 25 m bo‘lgan to‘g‘onidan har sekundda 200 t suv 
tushadi. Elektr stansiyaning quvvati 10 MW. To‘g‘ondan tushayotgan suv mexa-
nik energiyasining elektr energiyaga aylanish FIK qancha? g =10 m/s
2
 deb oling.