I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Jismga boshqa jism ta’sir etmaganda uning tinch yoki to‘g‘ri chiziq­
li tekis harakat holatini saqlash xossasiga inertlik deyiladi.
Jismga kuch ta’sir qilganda, shu jism inertligining katta yoki kichikligi 
namo yon bo‘ladi. Haqiqatan ham, gantelni shtangaga nisbatan ko‘tarish, 
ya’ni harakatga keltirish oson. Chunki gantelning inertligi shtanganikiga 
nisbatan kichik. O‘yinchoq mashinani qo‘limiz bilan turtib yuborsak, u 
harakatlanadi. Lekin haqiqiy mashinani turtib yurgizish uchun ancha katta 
kuch kerak bo‘ladi. Chunki haqiqiy mashinaning inertligi katta. Poyezd-
ning inertligi har qanday mashina inertligidan katta. Shuning uchun po-
67­rasm. Inertligi har xil bo‘lgan 
aravachalarning harakati
I
I
→
a
1
→
a
1
 > 
→
a
2
→
a
2
II
II
66­rasm. Inertligi bir xil 
bo‘lgan aravachalarning 
harakati
I
I
→
a
1
→
a
1
 = 
→
a
2
→
a
2
II
II

---

77
IV bob. Harakat qonunlari
yezdni joyidan qo‘zg‘atib, tezligini oshirish va aksincha, u harakatda bo‘lsa, 
to‘xtatish qiyin. Katta tezlikda ketayotgan poyezd ning to‘xtashi uchun katta 
kuch va vaqt kerak bo‘ladi.