I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: aylanma harakatda tezlanish, markazga 
intilma tezlanish.
1.  Haydovchi  avtomobilga  radiusi  30  sm  bo‘lgan  g‘ildiraklar  o‘rniga  32  sm  li 
g‘ildiraklar  o‘rnatib  oldi.  Agar  spidometr  60  km/soat  tezlikni  ko‘rsatayotgan 
bo‘lsa, aslida, bu avtomobil qanday tezlikda harakatlanayotgan bo‘ladi? 
2. Nima uchun aylanma tekis harakatda namoyon bo‘ladigan tezlanish markazga 
intilma tezlanish deb ataladi?
a =υ
2 
54-rasm. Markazga 
intilma tezlanishning 
yo‘nalishi
A
O
R
υ
→
a
→
53-rasm. Tekis aylanma 
harakatda tezliklar 
vektori ayirmasi
A
1
O
R
υ
→
1
υ
→
1
Δυ
→
Δυ
→
υ
→
2
A
2
R
–
a =10
2 
  
m = 4 m
25  s
2
       s
2
.
.
.

---

65
III bob. Tekis aylanma harakat
1.  Uzunligi  25  sm  bo‘lgan  iрga  bog‘langan  sharcha  5  m/s  chiziqli  tezlik  bilan 
aylanmoqda. Sharchaning markazga intilma tezlanishini toping. 
2.  Avtomobil  90  km/soat  tezlik  bilan  tekis  harakatlanmoqda.  Agar  avtomobil 
g‘ildiragining radiusi 35 sm bo‘lsa, g‘ildirak chekkasidagi nuqtaning markazga 
intilma tezlanishini toping. 
3.  Radiusi  12  sm  bo‘lgan  charx  diski  1  minutda  1200  marta  aylanmoqda.  Charx 
aylanish o‘qidan eng uzoq nuqtasining markazga intilma tezlanishini aniqlang.
4.  Velosiрed  12  m/s  tezlik  bilan  harakatlanmoqda.  G‘ildirak  chekkasidagi  nuqtaning 
markazga  intilma  tezlanishi  250  m/s
2
.  Velosiрed  g‘ildiragining  radiusi  qancha?
5.  Ventilyator  parragining  radiusi  15  sm,  aylanish  chastotasi  20  l/s.  Ventilyator 
parragining aylanish davri, burchak tezligi va parrak uchidagi nuqtaning chiziqli 
tezligi hamda markazga intilma tezlanishini toping.