I bob investitsiya faoliyatini moliyalashtirishning nazariy-huquqiy asoslari

1.3. Sanoat korxonalarida investitsion faoliyatni moliyalashtirishning huquqiy asoslari
Mamlakat iqtisodiyoti – murakkab xalq xo’jalik kompleksi bo’lib, uning barcha soha va tarmoqlari ham bir tekis rivojlanmaydi, chunki jamiyat ehtiyojlari tez-tez o’zgaruvchan bo’lib, ishlab chiqarish esa bu o’zgarishlarga moslashishga harakat qiladi. Buning natijasida iqtisodiyotda ayrim tarmoqlar rivojlanishining ilgarilab ketishi, ayrim soha va tarmoqlarning esa orqada qolishi mumkin. Ana shu nomutanosibliklarni bartaraf etish, butun xalq xo’jaligi kompleksining balansli rivojlanishini ta`minlash iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solish orqali amalga oshiriladi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida sanoat korxonalarini investitsion faoliyatini moliyalashtirish, boshqarish va uni tartibga solish, avvalo, o’z-o’zini tartibga solish va boshqarish orqali amalga oshiriladi. O’z-o’zini boshqarish:
Biroq, shuni alohida ta`kidlash lozimki, davlatning iqtisodiyotga shu jumladan, sanoat ishlab chiqarishiga aralashuvi, ayniqsa, hozirgi sharoitida ma`lum chegaraga ega bo’lib, faqat qonun yo’li bilan amalga oshirilishi kerak.
Sanoat korxonalarini investitsion faoliyatini tartibga solish usullari quyidagi maqsadlarga yo’naltirishi lozim:

1. 
   yangi texnologik liniyalarni va ishlab chiqarishni moliyaviy
   
2. 
   qo’llabquvvatlash;
   
3. 
   ishlab chiqarish jarayonini sug’urtalashni rivojlantirish orqali moliyaviy tanglikka tushish ehtimolini kamaytirish;
   
4. 
   bozor konyunkturasi o’zgarishlari va iste`molchilar ehtiyojlariga nisbatan tez moslasha olishi uni jahon iqtisodiy inqirozi davrida yangi ish o’rinlarini yaratish va aholi daromadini oshirish borasida eng qulay va maqbul vositaga aylantirish;
   
5. 
   turli moliyaviy fondlarining mablag’larini jalb etish va ulardan samarali foydalanishni tashkil etish orqali korxona ehtiyojlarni qondirish;
   
6. 
   korxona xarajatlarini, korxona investitsiyalari orqali ilg’or
   

texnologiyalar, fan yutuqlarini joriy qilishni ta`minlash;

7. 
   amortizatsiya siyosati orqali sanoat korxonasining moliya resurslarini jamg’arishga, ular asosiy natijalarining yangilanish darajasiga ta`sir ko’rsatish.
   

Sanoat ishlab chiqarishida investitsion mablag’lardan foydalanish muayyan natijalarga olib keladi, bu natijalarda shu kategoriyaning roli aniq ko’rinadi. Investitsion mablag’larning roli muomalada bo’lish shart-sharoitlari, jamoat ishlab chiqarishiga ta`siri yo’nalishlari, boshqa taqsimot kategoriyalari bilan bog’liqligi o’zgarishi kabi omillarga mos ravishda turlicha bo’lishi mumkin. Biroq, turli tarixiy davrlarda investitsion mablag’lardan foydalanish evaziga olinadigan natijalarning hilma-hilligidan qat`iy nazar yagona omil – investitsion mablag’lar vositasi ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonlariga ta`sir ko’rsatish imkoniyati o’zgarmas va daxlsiz bo’lib qolaveradi.
Moliyaviy mablag’larning hajmi va tarkibi ishlab chiqarish rivojlanishi darajasi, uning samaradorligi qancha yuqori bo’lsa, sarflanayotgan va foydalanilayotgan moliyaviy mablag’larning hajmi shunchalik ko’p bo’ladi. Bu ishlab chiqarishning texnikaviy darajasining ortishiga, sanoat iqtisodiyotining tegishli sohalarida mehnat samaradorligi ortishi uchun shart-sharoitlar yaratilishiga olib keladi.

1.3-jadval

Xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyali korxonalarga beriladigan imtiyozlar⁵