I bob. Hujayraning hayot sikli. Diffensirovka

Fizik omillar — ular radiatsiya, ultrabinafsha nurlari;

Kimyoviy omillar — kantserogenlar;

Biologik omillar — ayrim xavfli viruslar.

Ularning barchasi dastlab DNK tuzilishi patologiyasiga olib keladi, natijada, onkogen faollashadi va hujayralar abadiy hayotga erishadi. Buning oqibatida hujayralar nobud bo’lmasdan, juda katta miqdorda ko’payishni boshlaydi va o’smani hosil qiladi.
Bu omillar saraton rivojlanishining tashqi sabablari hisoblanadi. Biroq, tashqi omillardan tashqari ichki sabablar ham mavjud — bu irsiy moyillikdir. Bu holda organzimning DNKni qayta tiklash qobiliyati yoki onkologiyaga immunitet darajasi kamaygan bo’ladi. Ko’pincha saraton kasalligining ichki va tashqi sabablari shunchalik xiraki, ularning ta’siri ustunligi haqida gapirish qiyin.
Ilmiy dunyoda saratonning mutatsion nazariyasi umumiy qabul qilingan. Ushbu nazariyaga ko’ra, saraton hujayrasi — tashqi yoki ichki omillar ta’siri ostida tananing yetilmagan hujayralarining aniq genetik nuqsonlari natijasidir. Kantserogenezning boshqa nazariyalari ham muhokama qilinadi.
Ammo, hech qay biri kasallikning mohiyatini aks ettirmaydi, chunki:

• 
  Saratonni davolashning zamonaviy tamoyillari — rivojlanib bo’lgan kasallikning oqibatlarini bartaraf etishga asoslangan: jarrohlik aralashuvi, kimyoterapiya va radioterapiya usullari orqali o’simta hujayralari o’sishini bostirish;
  
• 
  Hujayra mutatsiyasini boshqarish usullarini tushunish uchun hech qanday tamoyillar mavjud emas.
  

Kantserogenezning universal mexanizmi kashf qilinganidan so’ng, shubhasiz, kasallik ustidan o’rnatilgan haqiqiy g’alaba degan ma’noni anglatuvchi yomon sifatli shishlarning rivojlanishini istisno qilish usuli aniqlanadi.
Shuning uchun, ushbu maqolada turli nazariyalar ta’rifiga chuqur to’xtalib o’tish amaliy mazmunga ega emas. Barcha olimlar tomonidan e’tirof etilgan, shubhalanmagan, o’quvchilarga amaliy foydasi bo’lgan sodda va tushunarli lahzalariga to’xtalib o’tamiz.
Inson organizmni ko’p sonli, taxminan 10¹³–10¹⁴ tagacha bo’lgan hujayralardan iborat bo’lib, to’rt turdagi to’qima mavjud: epiteliy, biriktiruvchi, mushak, nerv to’qimalari, ular 200 dan ortiq turdagi maxsus hujayralardan iborat. Normal organizmda barcha hujayralar bitta genetik dasturga muvofiq ishlaydi.
Hujayralarning hayot muddati dasturlashtirilgan. Har bir hujayra turi uchun shaxsiy chegara mavjud, masalan, trombotsid 4 kun, eritrosit esa 125 kun. Inson tanasi doimiy ravishda yangi hujayralar tufayli yangilanadi.