|
1.2 SHRIFTLARNING TURLARI VA O`LCHAMLARI.
2 - jadval
Turi
|
Parametrlari, mm
|
|
h
|
c
|
a
|
b
|
E
|
d
|
B
|
1,8
2,5
3,5
5
7
10
14
20
|
1,3
1,8
2,5
3,5
5
7
10
14
|
0,35
0,5
0,7
1,0
1,4
2,0
2,8
4,0
|
3,1
4,3
6,0
8,5
12
17
24
34
|
1,1
1,5
2,1
3,0
4,2
6,0
8,4
12
|
0,18
0,25
0,35
0,5
0,7
1,0
1,4
2,0
|
Eslatma: 1 belilardan: h - shrift o`lchami (bosh harf balandligi); s - kichik harflar balandligi; a - harflar orasidagi masofa; b- satrlar qadami kamida; ye - so`zlar orasidagi eng qiska masofa; d- harf chiziqlarining yo`g`onligi.
Parametrlarning qiymatlari (h - o`lchamga nisbatan olingan).
Parametrlar
|
Nisbiy o`lchamlar
|
|
A turi
|
B turi
|
h
|
(14\14)h = 14d
|
(10\10)h=10d
|
c
|
(10\4)h=10d
|
(7\10)h=7d
|
a
|
(2\4)h=2d
|
(2\10)h=2d
|
b
|
(22\14)h=22d
|
(17\10)h=17d
|
e
|
(6\14)h=6d
|
(6\10)h=6d
|
d
|
(1\14)h=d
|
(1\10)h=d
|
Qurilish konstruksiyalari fani muhandislarni shakllantiradigan fanlardan biri bo‘lib, uning asoslarini chuqur o‘zlashtirmoq har qanday binokor uchun zarurdir.
Qurilish konstruksiyalarini loyihalash nazariyasi texnika fanlari sohalaridan biri bo‘lib, tejamkor va mustahkam elementlar yaratish ustida ish olib boradi. Mustahkamlik, bikrlik hamda ko‘pga chidamlilik qurilish konstruksiyalariga qo‘yiladigan asosiy talablardir. Binokor konstruksiyaning shunday yechimini topishi kerakki, bunda konstruksiya ham yuqoridagi talablarga javob bersin, ham tejamli bo‘lsin. Bu esa masalani samarali loyihalash muammosiga olib keladi. Qurilish konstruksiyalarini loyihalash nazariyasi tatbiqiy fan bo‘lganligi sababli mexanika, matematika, materiallar qarshiligi singari asosiy tabiiy fanlarning qonun-qoidalariga asoslanadi. Qurilish tajribasi shuni ko‘rsatdiki, hozirgi zamon kapital qu-rilishining asosini qurilish konstruksiyalari tashkil etadi. Demak, binokorlar oldida qurilish konstruksiyalarining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilash, buyumlarning tannarxini arzonlashti-rishdek muhim vazifa turibdi. Bu vazifani ijobiy hal etish uchun qurilish konstruksiyalariga daxldor bo‘lgan nazariy va amaliy bilimlarni chuqur o‘rganish talab etiladi.
Darslik olti qismdan iborat:
Birinchi qism «Qurilish konstruksiyalarini hisoblash va loyihalashning qonun-qoidalari».
Ikkinchi qism«Metall konstruksiyalar»
Uchinchi qism«Temirbeton konstruksiyalar»
To‘rtinchi qism « Tosh va armotosh konstruksiyalar»
Beshinchi qism « Yog‘och konstruksiyalar»
Oltinchi qism «Zamin va poydevorlar» konstruksiyalarini hisoblash va loyihalashning nazariy va amaliy masalalarini o‘z ichiga olgan bo‘lib, unda konstruksiyalarini loyihalash asoslari, yuklar va ta’sirlar, konstruksiyalarini chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblash usullari yoritilgan.
Mazkur darslik, “Qurilish konstruksiyalarni hisoblash asoslari”
fanini o‘rganishdan maqsad–bo‘lajak mutaxassis qurilish amaliyotida metall, temirbeton, tosh-g‘isht, yog‘och konstruksiyalarining qo‘llanilishiga doir bilimlarni egallashi, ularni hisoblash va konstruksiyalashni o‘rganishi, turli xildagi konstruksiyalar, bino va inshootlarning texnik holatini tekshirish va baholay olishi, yuk ko‘taruvchi elementlarni zamonaviy va kelajakda uchraydigan konstruktiv xillari bilan tanishtiradi va ulardagi hosil bo‘ladigan kuchlanganlik holatini aniqlaydi. Elementlarda yuklar eng noqulay birgalikda ta’sir etishligidan hosil bo‘ladigan hisobiy kuchni aniqlashni va shunga mos samarali kesim yuzani tanlashni o‘rgatadi.
Nazariy mavzular yanada tushunarli bo‘lishi uchun darslikda misol va masalalar yechishga keng o‘rin berilgan va shularga tegishli bo‘lgan rasm, jadval va sxemalar keltirilgan. Mazkur darslikning 2, 3, 4, 5, 6, 7 - boblari Q.A.Saydullayev, 11, 12, 13, 14 boblari Sh.R. Nizomov, so‘z boshi, kirish 1, 8, 9, 10-boblar S.A. Yusufxo‘jayevlar, 15,16,17,18,19,20,21-boblar esa Sh.R. Nizomov va S.A. Yusufxo‘jayevlar tomonidan birgalikda yozildi. Darslikning sifatini yaxshilash yuzasidan bildiriladigan barcha fikr -mulohazalar mualliflar tomonidag minnatdorchilik bilan qabul qilinadi. Qurilish sohasida yuqori malakali kadrlar tayyorlashni tashkil etishni takomillashtirish va sifatini oshirish hozirgi kunda ta’lim mazmunini tashkil qiladi. Chunki, ta’lim muassasasida olingan ilm kelajakda mutaxassisning salohiyatini va jamiyatdagi o‘rnini belgilaydi. Mamlakatimizning ishlab chiqarishiga zamonaviy texnologiya-larning kirib kelishi va ularning talablariga javob beradigan bino va inshootlarni loyihalash talab etiladi. Buning uchun binokor quruvchi kadrlar yetarli bilim saviyasiga ega bo‘lishlari lozim. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil 20-martdagi 80 - sonli “O‘rta maxsus, kasb - hunar ta’limi muassasalari uchun darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarini nashr etish dasturi to‘g‘risidagi” qarorining ijrosini ta’minlash maqsadida Toshkent arxitektura-qurilish instituti “Qurilish konstruksiyalari” kafedrasida shu soha bo‘yicha ko‘p yillik tajribalariga tayangan holda “Qurilish konstruksiyalarni hisoblash asoslari” fanidan darslik yaratildi. Mazkur darslikning maqsadi o‘quvchiga qurilish konstruksiyalarini hisoblash usullari va loyihalash asoslarini o‘rgatishdan iboratdir. Bunda konstruksiyaning yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash, yangi konstruktiv yechimlarni ishlab chiqishda, seysmik hududlarda binolarning umrboqiyligini ta’minlash hamda konstruksiyalarning tashqi omillarga bo‘lgan ta’siri o‘rganiladi. Mustahkamlik, bikrlik hamda ko‘pga chidamlilik qurilish konstruksiyalariga qo‘yiladigan asosiy talablardir. Binokor - quruvchi konstruksiyaning shunday yechimini topishi kerakki, bunda konstruksiya ham yuqoridagi talablarga javob bersin, ham tejamli bo‘lsin. Bu esa masalani optimal loyihalash muammosiga olib keladi.
Darslikning metall konstruksiyalari qismida dotsent Q.A Saydullayev. Yog‘och konstruksiyalari'' qismida dotsent S Tursunov vaY. M. Mahkamov hamdazamin va poydevorlar'' qismida esa dotsent S.S Sayfutdinov tomonidan qilingan ilmiy ishlar matinlaridan foydalanildi. Mualliflar darslikni tayyorlashda va matnni kompyuterga kiritishda yordamlashgan assistent R.Q. Jumaniyozovga o‘zlarining samimiy minnatdorchiliklarini bildiradilar.
Kitobda birliklarning Xalqaro tizimi (SI) dan hamda ST SEV
1565-79 ning va ISO 3898 raqamli “Belgilar va asosiy ramzlar”
Xalqaro standartlarning yangi tizimidan foydalanildi.
Darslik 3580303 – “Turar joy va jamoat binolaridan foydalanish va davlat ro‘yxatidan o‘tkazish inspektori” akademik litsey va kasb-hunar kolleji o‘quvchilari hamda undan qurilish sohasi bo‘yicha ta’lim olayotgan kollej o‘quvchilar ham foydalanishlari mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
