I bob. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini hisoblashga o‘rgatishning nazariy asoslari

KIRISH
Hozirgi paytda maktablarda boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitishning
asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarni har tomonlama yetuk insonlar qilib
tarbiyalash hisoblanadi. Bunda ularda matematika bo‘yicha bilimlar berish bilan
birga ularga o‘rganilayotgan bilimlarni asosli va puxta bo‘lishini ta‘minlash, ularni
qo‘llay olish ko‘nikma va malakalarini shakllantirish muhim ahamiyatga ega.
Ayniqsa matematika darslarida arifmetik amallarning chuqur o‘rganilishi ularni
hisoblash malakalarini egallashlariga hamda ularni kelgusida o‘quv faoliyatida
muvaaffaqiyatli qo‘llashlari uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Shu nuqtai nazardan
og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarini va ularni qo‘llashni o‘rgatish o‘ziga xos
xususiyatlarga ega, ularni o‘zaro aloqadorlikda va o‘quvchilar amaliy faoliyati
tajribasi bilan qo‘shgan holda o‘qitish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bu
usullarni ishlab chiqish va amalda qo‘llash o‘qitish sifat va samaradorligini
oshirishga xizmat qiladi. Boshlang‘ich ta‘limda matematika o‘qitishning asosiy
maqsadlaridan biri ham hisoblash malkalarini shakllantirish asosida o‘quvchilar
qobiliyat va qiziqishlarini rivojlantirish hisoblanadi. Demak, boshlang‘ich sinflarda
og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarin mohiyatini va hisoblash usullarini
yetkazish uslubiyatini ishlab chiqish o‘z ichiga o‘quvchilarda umuman
boshlang‘ich matematika asosiy tushunchalarni shakllantirish va ularni amalda
qo‘llay olish ko‘nikma va malakalarini rivojlantirishni oladi.
Bunga sabab quyidagilar:
1.Boshlang‘ich ta‘limda matematika o‘qitish arifmetik amallar mohiyatini
ochish orqali, og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarin qo‘llay olish ko‘nikmalarini
va shu asosda mantiqiy biri-biriga bog‘langan tushunchalar, ta‘riflar, qoidalar va
xulosalarni keltirib chiqarishga asoslangan.
2. Boshlang‘ich ta‘limda matematika o‘rganishda har og‘zaki va yozma
hisoblashlar usullarining o‘ziga xos o‘qitish usullariga hamda o‘zaro
aloqadorlikka, uzviylikka ega, bu esa o‘quvchilarga hisoblash usullarini
egallashlari bilan birga, ularda umumiy fikrlash usullari va ko‘nikmalarni
rivojlantirishga ta‘sir ko‘rsatadi.
3.Boshlang‘ich ta‘limda matematika o‘qitishning og‘zaki va yozma
hisoblashlar usullaridan foydalanishga doir mashq va masalalarni yechish
ko‘rgazmali tasavvurlar bilan birga mantiqiy fikrlashni, asoslash va amaliy
qo‘llanishni talab etadi.
Shularni hisobga olib ushbu malakaviy bitiruv ishi boshlang‘ich sinflar
matematika darslarida og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarini
o‘rganishga va bu borada uslubiy tavsiyalar ishlab chiqishga bag‘ishlangan.
Mavzuning dolzarbligi.
Boshlang‘ich sinflar matematika darslarida og‘zaki va yozma hisoblashlar
usullarin o‘rgatish mantiqiy tafakkur va hisoblash madaniyatini o‘stirish uun keng
imkoniyatlar mavjud. Bu shu bilan asoslanadiki, birinchidan, boshlang‘ich sinflar
matematika darslarida og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarini o‘rgatish mazmuni
va ketma-ketligi, ikkinchidan, tushunchalar, qoidalar va ularni kuzatishlar,mashq
va misollar asosida ko‘rgazmali chiqarilishi usullari, arifmetik amallarni
o‘rganishda bayon etishda ularning qo‘llanilishi, uchinchidan, mashq va misollar
va ularni yechishda o‘quvchilar og‘zaki va yozma hisoblashlar usullari mohiyati
bilan birga algebraik tushunchalar, boshqa amallar bilan o‘zaro aloqadorligidan
foydalanish talab etadi. Shuning uchun boshlang‘ich sinflar matematika darslarida
og‘zaki va yozma hisoblashlar usullarini o‘qitish samarali usullarini ishlab chiqish
va ularni zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida qo‘llash usullarini
o‘rganish dolzarb vazifa hisoblanadi.