I bob. Basketbol

2.2. Maktab yoshidagi basketbolchilarni jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishning o`ziga xos hususiyatlari.
Jismoniy tarbiya - jismoniy kamolotga erishishga yo`naltirilgan pedagogik jarayondir. Jismoniy tarbiya jarayonida aqliy, axloqiy, estetik tarbiya va mehnat tarbiyasi amalga oshiriladi. Jismoniy tarbiya bilan shug’ullantirishda bolalar organizmining yoshi va jinsi birinchi navbatda hisobga olinishi kerak. SHunda bunday shug’ullanish ijobiy ta`sir qiladi. Bunga asosiy sabab bola organizmining o`sish va rivojlanishida bir qator mofologik, fiziologik, biokimyoviy o`zgarishlar sodir bo`lib turishidir. Bu o`zgarishlarning namoyon bo`lishida, birinchidan, irsiy xususiyat, ikkinchilan muxit omillari muhim rol’ o`ynaydi. Bola organizmi o`sish va ulg’ayish tufayli sodir bo`ladigan qayd qilingan o`zgarishlar bir tekisda bormasdan, balki gereroxron (notekis) xarakterga ega bo`ladi. Masalan, o`sish bolaning bir yoshligi va jinsiy etishish darrida (15-16 yosh) eng tez bo`ladi. Bundan tashqari, bir hil a`zolar turli vaqtda voyaga etadi. Masalan, harakat sensor tizimi 15-16 yoshlarda nixoyasiga etadi, muskullar tizimi ancha kechikib voyaga etadi.
Ma`lum yoshga borib bolalarda jinsiy etishish boshlanadi va bu davrga kelib organizmda biologik voyaga etishish sodir bo`ladi. Jinsiy etishishning boshlanishi o`g’il bolalarda 12-14 yosh bo`lsa, qiz bolalarda 11-14 yosh. Lekin jinsiy etishishga irsiyat, muhit sharoiti va muskul faoliyati faol ta`sir qiladi. Jinsiy etishish boshlanishi bilan organizmdagi barcha a`zo va tizimlarning tuzilish va funktsiyasida bir qator o`zgarishlar sodir bo`ladi. Birinchi navbatda nerv tizimida qo`zg’aluvchanlik oshadi. Ikkinchidan, ayrim endokrin bezlar (gipofiz,buyrak osti bezlari, jinsiy bezlar) o`z faoliyatini tezlashtiradi. Biologik voyaga etishish 20-25 yoshlarga kelib nihoyasiga etadi.
Yosh organizmning o`ziga xos xususiyatlaridan biri assimiliyatsiya jarayonining ustun bo`lib, oksidlanish jarayonida hosil bo`lgan energiyaning asosiy qismi uning o`sish va rivojlanishiga sarflanishidir.