I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

I BOB. ASOSIY KIMYOVIY TUSHUNCHA VA QONUNLAR.

Mavzu: Atom-molekulyar ta’limot.

Ta’rif:Kimyo moddalar, ularning tarkibi, xossalari, tuzilishi va ularda bo’ladigan o’zgarishlar haqidagi fan.

Kimyoviy toza modda ayni sharoitda o’zgarmas fizik xossalarga ega bo’ladi.

Ta’rif:Jism nimadan tashkil topgan bo’lsa, modda deyiladi.

Modda haqidagi dastlabki ilmiy ta’limotni 1741 yil M.V Lomonosov yaratdi va u “atom molekulyar ta’limot” deb ataladi.

Uning asosiy hollari quyidagilar:

1. 
   Barcha moddalar molekulalardan tuzilgan.
   
2. 
   Molekulalar atomlardan tuzilgan.
   
3. 
   Molekula va atomlar to’xtovsiz harakatda bo’ladi.
   
4. 
   Oddiy moddalar bir xil element atomlaridan, murakkab moddalar turli xil element atomlaridan tuzilgan.
   

Lomonosovdan farq qilib ingliz olimi J.Dalton atomistik nazariyani yaratdi. Lekin u murakkab moddalar molekulalardan, oddiy moddalar faqat atomlardan tuzilgan deyiladi: (1803)

Oddiy moddalar: Fe, Al, Cl₂, S₈, P₄

Murakkab moddalar: H₂O, KCl, Al₂(SO₄)₃

7 ta oddiy modda molekulyar ko’rinishda yozilishi lozim: H₂, N₂, O₂, F₂, Cl₂, Br₂, J₂.

Lekin, Dalton 4 ta elementning nisbiy atom massasini vodorod massasiga nisbatan aniqlaydi.

Oddiy modda va element orasida farq mavjud. Atomar holda tuzilgan moddalarda ikkisi ham bir xil ma’noga ega bo’lsa, molekulyar tuzilishli moddalarda farq qiladi. Masalan: havoda kislorod mavjud (oddiy modda) va sulfat kislotada kislorod mavjud (element).