I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

10-мавзу. Молиявий инвестициялар ҳисоби 
Режа: 
10.1. Молиявий инвестиция тушунчаси, уларни тасниф қилиш ва баҳолаш 
10.2. Инвестицияларнинг келиб тушиш ҳисоби 
10.3. Узоқ муддатли молиявий қатнашиш усул ҳисоби 
Қонуний ҳужжатлар: 
№ 
Ҳужжатнинг номи 
Қабул 
қилинган 
сана 
Адлия вазирлигида рўйхатга 
олинган сана ва рақам 
1 
Бухгалтерия ҳисобининг 12-сонли 
“Молиявий 
инвестицияларни 
ҳисобга олиш” Миллий стандарти 
(БҲСМ)
16.01.1999 й. № 596-сон 
 
10.1. Молиявий инвестиция тушунчаси, уларни тасниф қилиш ва баҳолаш 
Корхоналар бозор иқтисодиёти шароитида ўзларининг бўш пул маблағларига одатда 
бошқа корналарнинг қимматли қоғозларини харид қилишади. Бундан мақсад корхона узоқ 
муддат давомида иқтисодий манфаат олиш ҳисобланади. Бундай молиявий қўйилмалар, 
одатда, молиявий инвестициялар ҳам деб айтилади. Молиявий инвестициялар - хўжалик 
юритувчи субъект тасарруфидаги даромад олишга (фоиз, роялти, дивиденд ва ижара ҳақи 
шаклида) мўлжалланган, инвестиция қилинган сармоя қийматининг ортиши ёки инвестиция 
қилувчи компания бошқа наф олиш учун фойдаланадиган активлар. 
Молиявий инвестициялар муддатига қараб жорий (қисқа муддатли) ва узоқ муддатларга 
бўлинади. 
Қисқа муддатли (жорий) инвестициялар
- муомала муддати 12 ойдан 
ошмайдиган осон реализация қилинадиган инвестициялардир. 
Узоқ муддатли инвестициялар
- қисқа муддатли (жорий) инвестициядан ташқари барча 
инвестициялар ҳисобланади. 
Мулк ҳуқуқида қараб молиявий 
инвестициялар
қарз ва улушли қимматли қоғозларга 
бўлинади. 

---

139 
Қарз қимматли қоғозлари корхона-эмитет (қимматли қоғоз чиқарувчи) инвесторга 
(қимматли қоғозни харид қилмоқчи бўлган корхонага) қарзини англатади. Бундан келиб 
чиқадики, эмитент инвесторга ўрнатилган маълум муддатга тўловлар қилади, қимматли 
қоғозлар номинал қимматидан фоизлар тўлайди. Қарз қимматли қоғозлар эмитентнинг мулк 
ҳуқуқига инвесторнинг ҳеч қандай даҳли йўқлигини билдиради. Улушли қимматли қоғозлар 
аксинча инвесторнинг эмитент мулкидаги мулк (капитал) улуши, ҳуқуқи борлигини 
кўрсатади. Молиявий қўйилмаларини турлари бўйича гуруҳлаштирилади, қимматли 
қоғозларга инвестициялар (акциялар, сертификатлар, облигациялар) ва шўъба хўжалик 
жамиятларга инвестициялар, қарам хўжалик жамиятларга инвестициялар, қарам хўжалик 
жамиятларга инвестициялар, хорижий капиталли корхоналарга инвестициялар ва бошқа 
инвестициялар. Молиявий инвестициялар турлари: номинал қийматли, жорий қийматли ва 
бозор қийматли.