I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

 
Номоддий активларни тугатиш натижалари тўғрисида 
МАЪЛУМОТНОМА 
Тугатиш харажатлари 
ишлар тури 
ҳужжат рақами 
харажатлар моддаси 
сумма 
1 
2 
3 
4 
Жами 
Тугатиш натижалари ____________________________________ 
Номоддий активларни ҳисобга олиш карточкаси (дафтари)да 
чиқиб кетиш қайд этилган. 
Бош бухгалтер (бухгалтер) _________ ___________________ 

---

137 
имзо имзо расшифровкаси 
М.Ў. "____" _____________ 20___й. 
Номоддий активларни тугатишдан молиявий натижа (фойда ёки зарар) ҳисобдан 
чиқарилаётган номоддий активлар ва уларни тугатишга доир харажатлар қолдиқ (баланс) 
қийматининг резерв капитални ҳисобга олиш ҳисобварақларида ҳисобга олинадиган 
номоддий активларни қайта баҳолаш натижалари (сальдо)га тузатилган суммаси, яъни 
номоддий активлар ушбу объектини аввалги қўшимча баҳолашлар суммаларининг уни 
аввалги арзонлаштиришлар суммасидан ошиши сифатида белгиланади. 
Ташкилотларда уларни тугатиш муносабати билан номоддий активларни балансдан 
чиқариш бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади: 
а) номоддий активларнинг дастлабки қиймати ҳисобдан чиқарилганида: 
9220 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” ҳисобварағи дебети; 
номоддий активларни ҳисобга олиш ҳисобварағи (0400) кредити; 
б) номоддий активларнинг жамғарилган амортизациясини ҳисобдан чиқараётганда: 
номоддий активлар амортизациясини ҳисобга олиш ҳисобварағи (0500) дебети; 
9220 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” ҳисобварағи кредити; 
в) тугатиш харажатлари суммасига: 
9220 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” ҳисобварағи дебети; 
материалларни (1000), ходимлар билан меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ҳисоб-китобларни 
(6700), суғурталаш ва давлат мақсадли жамғармаларига тўловлар бўйича қарзларни 
(6500) ҳисобга олиш ҳисобварақлари ва бошқа тегишли ҳисобварақлар кредити; 
г) резерв капитални ҳисобга олиш ҳисобварақларида ҳисобга олинадиган, номоддий 
активлар ушбу объектини қайта баҳолаш натижалари (сальдо) суммасига: 
8510 - “Мол-мулкни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар” ҳисобварағи дебети; 
9220 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” ҳисобварағи кредити; 
д) номоддий активларни тугатишдан фойда суммасига: 
9220 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” ҳисобварағи дебети; 
9320 - “Бошқа активларнинг чиқиб кетишидан фойда” ҳисобварағи кредити; 
е) номоддий активларни тугатишдан зарар суммасига: 
9430 - “Бошқа операцион харажатлар” ҳисобварағи дебети; 
9220 - “Бошқа активларнинг чиєиб кетиши” ҳисобварағи кредити. 
1-мисол
.Компьютернинг дастурий таъминоти сотилди - 300 минг сўм ҚҚС билан. 
Бошланғич қиймати – 200 минг сўм, эскириши 150 минг сўм. Сотиш баҳосидан ҚҚС 
суммасини аниқлаймиз: 
300 000 × 20 : 120 = 60,0 минг сўм 
- Сотиш баҳосига: 
Дт 4010 “Харидорлар олинадиган счётлар” – 240,0 минг сўм 
Кт 9220 “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” – 240,0 минг сўм 
- ҚҚС суммасига: 
Дт 4010 “Харидорлар олинадиган счётлар” – 60 минг сўм
Кт 6410 “Бюджетга ҚҚС бўйича қарз” - 60 минг сўм 
- Номоддий активларнинг бошланғич қийматига: 
Дт 9220 “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” - 200 минг сўм 
Кт 0410-0490 “Номоддий активлар “счётлари - 200 минг сўм 
- Амортизация суммасига: 
Дт 0510-0590 “Номоддий активлар амортизацияси” - 150 минг сўм 

---

138 
- Сотишдан келган фойда суммасига: 
Дт 9220 “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” - 190 минг сўм 
Кт 9320 ”Бошқа активларнинг чиқиб кетишдан келган фойда” – 190 минг сўм 
2-мисол
. Фараз қиламиз, дастурий таъминот ўчирилиб, янги дастурий таъминот харид 
қилинди ва ишга туширилди. Бу ҳолда корхонага тўлиқ амортизация ҳисобланмагани учун 
зарар пайдо бўлади (200 000 – 150 000) = 50 000 сўм 
- Номоддий активларнинг бошланғич қийматига: 
Дт 9220 “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” - 200 минг сўм 
Кт 0410-0490 “Номоддий активлар” - 200 минг сўм 
- Амортизация суммасига: 
Дт 0510-0590 ”Номоддий активлар амортизацияси” - 150 минг сўм 
Кт 9220 “Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” - 150 минг сўм 
- Ҳисобдан чиқаришдан келган зарар суммасига: 
Дт 9430 “Бошқа операцион харажатлар” - 50 минг сўм 
Кт 9220 ”Бошқа активларнинг чиқиб кетиши” - 50 минг сўм