I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

амортизацияланадиган қиймат
- молиявий ҳисоботларда фараз қилинаётган 
(баҳоланган) тугатиш қийматини чегирган ҳолда кўрсатилган активнинг бошланғич (тиклаш) 
қиймати суммаси; 
амортизация
- фойдали хизмат муддати мобайнида активнинг амортизацияланадиган 
қийматини асосий воситаларнинг вазифасидан келиб чиққан ҳолда маҳсулот (ишлар, 
хизматлар) таннархига ёки давр харажатларига мунтазам тақсимлаш ва ўтказиш кўринишида 
эскиришнинг қиймат ифодаси; 
фойдали хизмат муддати
- корхона активдан фойдаланадиган вақт даври ёки корхона 
ушбу активдан фойдаланишдан олишни мўлжаллаётган маҳсулот (ишлар ва хизматлар) 
миқдори; 
бошланғич қиймат
- тўланган ва қопланмайдиган солиқларни (йиғимларни), 
шунингдек активни ундан мўлжал бўйича фойдаланиш учун ишчи ҳолатига келтириш билан 
бевосита боғлиқ бўлган етказиб бериш ва монтаж қилиш, ўрнатиш, ишга тушириш ва 
исталган бошқа харажатларни ҳисобга олган ҳолда, асосий воситаларни тиклаш (қуриш ва 
қуриб битказиш) ёки харид қилиш бўйича ҳақиқатда қилинган харажатларнинг қиймати; 
Асосий воситалар бошланғич қиймат бўйича ҳисобга олинади. 
Ҳақ эвазига сотиб олинган асосий воситалар объектининг бошланғич қиймати қуйидаги 
харажатлардан ташкил топади: 
а) активларни етказиб берувчиларга ҳамда шартнома бўйича қурилиш-монтаж ишларини 
бажарганлик учун пудратчиларга тўланадиган суммалар; 

---

114 
б) асосий воситалар объектига доир ҳуқуқни сотиб олиш (олиш) муносабати билан амалга 
оширилган рўйхатдан ўтказиш йиғимлари, давлат божлари ва бошқа шунга ўхшаш тўловлар; 
в) божхона божлари ва йиғимлари; 
г) асосий воситалар объектларини сотиб олиш (барпо қилиш) муносабати билан солиқлар 
ва йиғимлар суммалари (агар улар қопланмаса); 
д) асосий воситалар объектларини сотиб олиш (барпо қилиш) билан боғлиқ ахборий ва 
маслаҳат хизматлари учун тўланган суммалар; 
е) асосий воситалар объектларини етказиб бериш (барпо қилиш) хатарини суғурталаш 
бўйича харажатлар; 
ж) асосий воситалар объектини сотган воситачиларга тўланадиган ҳақлар; 
з) асосий воситаларни ўрнатиш, монтаж қилиш, созлаш ва ишга туширишга оид 
харажатлар; 
и) активдан мўлжал бўйича фойдаланиш учун уни ишчи ҳолатга келтириш билан 
бевосита боғлиқ бошқа харажатлар.