I bap. Yadro modelleri haqqında túsinik 1 Yadro modelleri

(8.2)

Bul formulada túrli yadrolar ushın ózgeriwshen kóbeytpe bolıp tabıladı. artıp barıwı menen yadrodıń bóliniwi ańsatlashadi. Sol sebepli ni bóliniw parametri dep ataladı.
Deformatsiyalangan yadrolar ushın yadro tolıq energiyasın, (8. 1)-ańlatpanı tómendegishe jazamız,

= Е΄+ + (8.3)

Bul jerde sirt keriliw energiyası menen protonlardin' kulon energiyasınan ( ) tısqarı hámme basqa energiyaler jıyındısı Е΄menen belgilenedi. Eger yadro anaǵurlım deformatsiyalansa sirt keriliw energiyası Asadı hám kulon tásiri energiyası anaǵurlım azayadı, Е΄ energiya ózgermiydi.
Sol sebepli yadro energiyasılıqtıń ózgeriwi Е, Е_k, hám E_ energiyalerdiń ózgeriwine baylanıslı :

= (8.4)

Eger E>0, yaǵnıy bolsa, yadro óz jaǵdayına qaytadı, E<0 bolsa, deformatsiya orta baradı, yadro bólinedi. .  = Kritik jag’iday  < 1 – yadro bo’linbeydi  = 1 kritik jag’iday  > 1 – yadro so’zssiz bo’linedi Eger yadro tegis zaryadlanǵan ellipsoid dep qaralsa bóliniw parametri:

 = (8.5)

Kritik hal ushın bóliniw parametrin esaplasak (8. 2), (8. 5) ańlatpalardan

 =  = 1 dеb,

=

Buljerde sm, е= , _yad = 10²⁰ erg/sm²

Sonday eken, kritik hal (Z²/A)=45 jaqınlashganda yadro óz-ózinen bolınıp ketedi. Yadro bóliniw parametri Z²/A > (Z²/A)_kr. bolǵanda ol tiykarǵı jaǵdayda da bir onda spontan bolınıp ketedi.
Sonday eken, yadrolar ushın Z dıń maksimal ma`nisin ((Z²/A)_kr. = 45 ten keltirip shıǵarıw múmkin. Ol shama menen 110 ǵa teń. Sonı da búydew kerekki, tamshı modeli hámme tájiriybe nátiyjelerin tolıq túsintirip beraolmaydi. Mısalı, yadrodıń bóliniw parametri Z²/A dıń ózgeriwine qaray monoton ózgeravermaydi, bóliniw yadro daǵı nuklonlarning toq-juftligiga baylanıslı, keyingi waqıtlarda izomer jaǵdaydan bóliniwler jańalıq ashıldı. Bulardıń hámmesi yadro daǵı qabıqlardı nuklonlar menen toldırılıw rejimin, yaǵnıy yadro qabıq modelin itibarǵa alıwdı talap etedi.
Yadro energiyasılıq hám deformatsiyalari arasındaǵı munasábetten bóliniw qásiyetlerin túsindiriw múmkin.
8. 1-suwretden r=0 hal sferik forma daǵı uyg'onmagan yadroǵa sáykes keledi. Yadro deformatsiyalanganda ellipsoid arasındaǵı aralıq yadrodıń deformatsiyalanuwi parametrin ańlatadı. Kúshli deformatsiyalangan yadro ushın r aralıq artıp baradı hám r=r_kr., shar formasın alǵan bólekler bir-birine tiyip turǵan Halda olar orayları arasındaǵı aralıqtı kórsetedi. r=r_kr. de Е=Е(r) maksimumga erisedi (8. 2-súwret).
Yadro energiyasılıq kishi r larda orta baradı, r=r_kr. maksimumga erisedi hám r>r_kr.. de taǵı azayadı. Oyang'an yadro energiyası Е_А menen r dagi bóleksheler energiyası Е=2Е_А/2 arasındaǵı parq reakciya energiyasın beredi.