I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

C
14
-C
16
- to'qimachilik sanoatida qo’llaniladigan yordamchi 
mahsulotlar sintezi uchun; 
C
17
-C
20
– xo’jalik sovuni ishlab chiqarishda, shinalar va 
rezina buyumlarini ishlab chiqarishda texnik stearinni qisman almashtirish uchun; 
C
21
va undan yuqori (kub qoldig’i) sun’iy yog' kislotalaridan esa yuqori 
konsistentsiyali moylash vositalari, linoleumlar va h.k.lar ishlab chiqarishda 
foydalaniladi. 
Sun`iy yog’ kislotalari xalq xo`jaligining eng birinchi navbatda sovun va 
yuvuvchi vositalar ishlab chiqarish sohalarida ko’proq qo`llaniladi. Bu sanoatda 
sun`iy yog’ kislotalarining ikki fraktsiyasi-kokos moyi yog’ kislotalarini 
almashtiruvchi 
C
10
-C
16
va salomaslar yog’ kislotalarini almashtiruvchi
C
17
-C
20
fraktsiyalari ishlatiladi. 
Sun`iy yog’ kislotalari juft va toq uglerod atomlaridan tarkib topgan 
kislotalar aralashmasidan iborat bo`lganligi sababli, ularni ishlatib hosil qilingan 
sovunlarning qovushqoqligi tabiiy yog’ kislotalarini ishlatib hosil qilingan
sovunlar qovushqoqligidan past bo`ladi, bu esa tez cho`kma hosil bo`lishini
ta`minlashi sababli sovun pishirish qozonlarining ish unumdorligini oshishiga
olib keladi. Bunda hosil bo`ladigan mahsulot juda yaxshi plastik xususiyatlarga 
ega bo`lib, sovun tayyorlash jarayonining keyingi bosqichlarida unga oson 
ishlov berish mumkin. Lekin tovar sun`iy yog’ kislotalari tarkibida anchagina

---

104 
miqdorda bo`ladigan aralashmalar sovun eritmalarining fizik-kimyoviy va yuvish
xususiyatlariga salbiy ta`sir ko’rsatadi. Bunday nomaqbul aralashmalar jumlasiga 
quyidagilar kiradi: 
- sovunlanmaydigan moddalar; ularning miqdori ba`zi fraktsiyalar tarkibida 
to 5% gacha bo`lishi mumkin, voholanki, tabiiy yog’ kislotalari tarkibida ular 1% 
dan ko`p bo`lmaydi; 
- uglerod atomlari soni 10 tadan kam bo`lgan kichik molekulyar yog’ 
kislotalari; ular tabiiy yog’ kislotalari tarkibida deyarli uchramaydi va yuvuvchi 
xususiyatga deyarli ega emas. Bu aralashmalar temir apparatlarni juda tez 
korroziyaga uchratadi va mahsulot rangining qorayishiga olib keladi; 
- uglerod atomlari soni 20 dan ortiq bo`lgan yuqori molekulyar yog’ 
kislotalari; ular ham yuvish xususiyatlarga ega emas va tabiiy yog’lar tarkibida
juda kam uchraydi; 
- gidroksikislotalar va dikarbon kislotalari; ular ham tabiiy yog’lar tarkibida 
uchramaydi; 
Agar paxta moyi yog’ kislotalaridan olingan sovunning yuvish qobiliyatini 
100% ga teng deb qabul qilsak, u holda