I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

 
 
 
 








2
2
|
|
|
2
|
2
OH
PO
O
CH
OH
PO
O
H
C
H
C
H
C
CH
O
OP
OH
H
C
O
OP
OH








O-PO(OH)
2 
O-PO(OH)
2 

---

192 
3.1.5. Aminospirtlar. 
Ba`zi bir lipidlar tarkibida spirtlarning aminli hosilalari – xolin, kolamin, 
sfingozinlar uchraydi. 
Xolin
o`simliklar dunyosida juda ham keng tarqalgan birikma. Formulasi 
[CH
2
OH-CH
2
N(CH
3
)
3
]
+
OH
-
Xolin juda ham gigroskopik, shu sababli uning kristallari havo bilan 
ta`sirlashganda qiyomsimon suyuqlikga aylanadi. Xolin kuchli ishqoriylik 
namoyon etadi va uning suvli eritmalari havodan CO
2
ni yutadi. Suv va spirt bilan 
qo`shiladi, benzin, benzol va efirda erimaydi. 
Kislotalar bilan xolin tuzlar hosil qiladi. 
Xolin tirik organizmlar hayotida juda muhim rol’ o`ynaydi. Moddalar 
almashinuvida ishtirok etadi, jigarda ortiqcha yog` to`planishining oldini oladi, shu 
sababli jigar tsirrozi kasalini davolashda qo`llaniladi. Xolin barcha tirik 
organizmlar va mikroorganizmlar o`sishi uchun zarur modda hisoblanadi. Metionin 
biosintezida ishtirok etadi. Atsetilxolin (CH
3
)
3
N
+
CH
2
CH
2
OCOCH
3
muhim 
neyrogormon hisoblanadi.
 Kolamin
– etanolamin CH
2
ON – CH
2
NH
2
suv bilan qo`shiluvchan quyuq 
suyuqlikdir. Undan ammiak hidi kelib turadi va anchagina kuchli asos 
xususiyatlarini namoyon etadi. Ligroin, benzol, dietil efirlarida juda kam eriydi. 
Kislotalar bilan tuzlar hosil qiladi. 
 Sfingozin
– tarkibi quyidagi formulaga muvofiq keladi C
18
H
37
NO
2
, 
strukturasi esa:
CH
3
(CH
2
)
12 
– CH=CH – CH(OH) – CHNH
2
-CH
2
(OH) 
Suvda erimaydi, metil va etil spirtlarda, atsetonda eriydi. Suyuqlantirilganda 
parchalanadi. Kislotalar bilan tuzlar hosil qiladi. Masalan, sul’fat (C
18
H
37
NO
2
)
2 
. 
N
2
SO
4
va diatsetat C
18
H
37
NO
2 
. 
2C
2
H
4
O
2