|
Tabiiy yog’ va moylarni parchalash asosida olinadigan
glitserinning chiqishi
Yog' va moylar
Glitserinning
chiqishi, %
Yog' va moylar
Glitserinning
chiqishi, %
Indov moyi
9,7
Pal'ma moyi
11,0
Kastor moyi
9,8
Kokos moyi
13,0
Makkajo`xori
moyi
10,4
Pal'moyadro moyi
13,3
Soya moyi
10,4
Mol yog’i
10,7
Kungaboqar
moyi
10,4
Cho`chqa yog’i
10,6
Zig’ir moyi
10,5
Ilik yog’i
10,5
Paxta moyi
10,6
Kit yog’i
10,0
Yog’larning gidrolizi jarayoni amalda bosqichli amalga oshadi, bunda
oraliq mahsulotlar sifatida diglitseridlar va monoglitseridlar ham hosil bo`ladi.
Hozirgi paytda ishlab chiqarishda yog’larni gidrolizlashning asosini ikki
usuli qabul qilingan:
- avtoklavlarda 220-225
0
С harorat va 2,0-2,5 МPа (20-25 atm) bosim ostida
yog’larni reaktivsiz parchalash usuli;
184
- katalizatorlar ishtirokidagi kontakt usuli (Petrov kontakti va sul'fat
kislotasi ishtirokida 100
0
C harorat va normal atmosfera bosimi ostida).
Yog’larni gidrolizlash natijasida olinadigan glitserinli suvlar tozalanib,
xomaki (texnik) glitserin olish maqsadida vakuum-apparatlarida bug’latib
kontsentrlantiriladi. Xomaki glitserin vakuum ostida o`tkir bug’ yuborilib
distilyatsiyalash usulida tozalanadi.
3.1.1.
Glitserinning fizik xossalari.
Glitserinning kristallizatsiyalanishi uchun optimal harorat -7
0
C hisoblanadi.
Glitserin kristallari 17 – 20
0
C da suyuladi. Kimyoviy toza glitserin tiniq, rangsiz,
quyuq suyuqlik. Ta`mi shirinroq. Glitserin juda ham gigroskopik va havodan 40%
ga yaqin namlikni yutishi mumkin. Suv bilan cheksiz nisbatlarda qo`shiladi va
bunda aralashmaning qizishi va hajmining kamayishi kuzatiladi.
15
0
C da 100%-li glitserinning zichligi 1265,57 kg/m
3
. 15-30
0
C intervalda
haroratning har 1
0
C ga o`zgarishi glitserin zichligining
6,7 kg/m
3
ga
o`zgarishiga olib keladi.
Glitserin metil va etil efirlari bilan aralashadi, atsetonda, xloroform – metanol
(1:1), spirt – dietil efir (2:1) aralashmalarida eriydi.
Ko`pgina noorganik moddalar – KON, Na Cl, Na
2
SO
4
, Ca(OH)
2
, og`ir
metallar tuzi va h. k. lar glitserinda eriydi.
Glitserinda normal atmosfera bosimi sharoitida turli gazlar turli miqdorda
erishi mumkin. Bu glitserinning kontsentratsiyasi va haroratiga bog`liq. Gazlarning
maksimal eruvchanligi glitserinning 80%-li suvli eritmasida kuzatiladi.
Glitserinda qator organik moddalar, yuqori haroratda esa shu jumladan yog`
kislotalari va glitseridlar ham eriydi. Bunday eritmalar sovutilganda ulardagi
glitseridlar deyarli to`la ajralib chiqadi, yog` kislotalari esa molekulyar massasiga
bog`liq ravishda juda kam miqdorda erigan holda ham qolishi mumkin.
Glitserinning suvli eritmalari sovutilganda 0
0
C dan past haroratda muzlaydi.
Bunday eritmalarning muzlash harorati ularning kontsentratsiyasiga bog`liq.
Glitserining 66,7%- li eritmasi eng past muzlash haroratiga (-46,5
0
C) ega.
185
Toza glitserin odatda 150-160
0
C da qizdirilganda asta–sekinlik bilan
bug`lana boshlaydi. Agar glitserin yoqilsa, u dudlamaydigan alanga bo`lib yonadi.
Glitserinning alangalanish harorati 187
0
C, o`z-o`zidan alangalanish harorati esa
393
0
C. Toza glitserin bug`larining solishtirma bosimi 28,75
0
C dan past
haroratda nol’ga teng. Shu sababli xona harorati sharoitida glitserin bug`lanib
uchib keta olmaydi.
Toza glitserin normal atmosfera bosimi sharoitida 290
0
C harorat ostida
qaynab, parchalanmasdan haydalishi mumkin. Ammo glitserinda mineral moddalar
aralashmasi bo`lsa, bu haydash davomida glitserinning ma`lum darajada
parchalanishiga sabab bo`la oladi.
Glitserinning distillangan suvdagi eritmalari nisbatan pastroq haroratlarda
qaynaydi. Qaynash haroratiga qarab, ma`lum ma`lumotnomalar asosida eritmaning
kontsentratsiyasini aniqlash mumkin.
Glitserinning suvli eritmalari bug`latilganda uning ma`lum qismi suv bilan
birga bug`lanadi. Glitserinning suvli eritmalarini 100
0
C da bug`latilganda bug`
tarkibidagi glitserin miqdori quyidagi ko`rsatgichlar orqali xarakterlanadi (%
hisobida):
Glitserin va uning suvli eritmalari issiqlik sig`imi quyidagicha:
Glitserinning suvli eritmalari issiqlik sig`imi quyidagi formulaga asosan
hisoblanishi mumkin:
m
M
m
С
М
С
С
Р
2
1
Bunda:
C
3
– aralashmaning doimiy bosim ostidagi issiqlik sig`imi;
M
– erituvchining massasi;
m
– glitserin massasi;
C
1
– erituvchining issiqlik sig`imi;
C
2
– glitserinning issiqlik sig`imi.
186
Glitserin va uning suvli eritmalari qovushqoqligi haqidagi ma`lumotlar 26-
jadvalda da keltirilgan.
26-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
