I adabiyot p65

KUL TIGIN BITIKTOSHI
Bu bitiktosh Eltarish xoqonning o‘g‘li Bilga xoqonning inisi Kul 
Tigin sharafiga qo‘yilgan. Boshqa barcha bitiklardan farqli ravishda 
uni yozgan muallif nomi bizgacha yetib kelgan. Bu Yo‘llug‘ Tigindir. 
Yollug Tigin turkiy xalqlarning nomi saqlanib qolgan eng qadimiy 
yozuvchilardan biri bo‘lgan. Bu bitiktosh 732-yilda yaratilgan.
Bitiktosh Kul Tigin qahramonliklarini, uning vatan, ona yurt 
oldidagi buyuk xizmatlarini sharaflashga qaratilgan.
48

---

; x r i : гнмвх: 
м ы л
: п и ^ г т у е а ^ ^ - и
: n t £ т г я : >гнчу> $: r W . r»rf y r . j л гн : w s h
; >ЧУЧГ9! 4ЧГ<1 
rfr1^ ! >4VP4> 4 > ННГ1> S 4>IrlJl'|:4
«Kul Tigin» bitiktoshi marmardan ishlangan, balandligi 3 m 
15 sm, qalinligi 41 sm, tub qismi 1 m 24 sm bo‘lib, yuqoriga 
tomon torayib borgan. Yodgorlikni rus ziyolisi N.M.Yadrinsev 
(1842—1894) 1889-yili M o ‘g‘ulistonning Kosho Saydam 
vodiysidagi K o‘kshin — O ‘rxun daryosi qirg‘og‘idan topgan. U
Ulan-Batordan 400 km janubda, Qora Balgasun shahri xaroba- 
laridan 40 km shimolda joylashgan. Yozuvlar o‘ngdan chapga va 
yuqoridan pastga qarab bitilgan.
«Bilga xoqon» bitigini ham N .M . Yadrinsev topgan. U Kul 
Tigin bitiktoshidan 1 km janubi-g‘arbga o‘rnatilgan. Uning bo‘yi 
3 m 45 sm, eni 1 m 72 sm, qalinligi 72 sm, bitiktosh ag‘darilib, 
uchga bo‘lingan va ayrim satrlari nurab, yozuvlari ham zarar 
ko‘rgan. U 80 satrdan iborat. «Bilga xoqon» bitiktoshida «Kul 
Tigin» bitiktoshidagi 41 satr takrorlangan.
Yodgorliklarni butun dunyo turkshunoslari ilmiy jihatdan 
o ‘rganm oqdalar. V .T om son va V . Radlovlardan keyin 
S.E. Malov, S.G . Klyashtorniy, I.V . Stebleva, X . Orxun, 
T.Tekin, Najib Osim, G. Aydarov, o‘zbek olimlaridan A . Rus- 
tamov, G ‘. Abdurahmonov, N . Rahmonovlar o‘rganishgan.